De net ontdekte planeten in het TRAPPIST-1 stelsel staan zo dicht op elkaar, dat ze een speelplaats zouden kunnen zijn voor op ruimtestenen surfende microben.
Drie van de zeven planeten rond de kleine, zwakke ster bevinden zich pontificaal in het midden van diens leefbare zone – het gebied met precies de goede temperatuur om vloeibaar water mogelijk te maken, waarschijnlijk een voorwaarde voor het ontstaan van leven. De planeten staan op een afstand van slechts een paar keer de afstand tussen de aarde en de maan, wat ze een indrukwekkende verschijning maakt aan elkaars hemel.
Op zulke korte afstanden kan puin dat ontstaat als een meteoriet het oppervlak van een van de planeten raakt, naar een van de andere planeten overspringen. Bacteriën of andere levensvormen die opgeborgen zitten in dat puin kunnen zo meeliften tussen de verschillende werelden. Dit proces heet ook wel panspermie. Sommige wetenschappers denken dat het leven op aarde ook op deze manier is begonnen – in de vorm van microbiële verstekelingen van Mars.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
In nieuw onderzoek hebben Manasvi Lingam en Avi Loeb van de Harvard-universiteit vastgesteld dat dit type overdracht duizend keer waarschijnlijker is tussen de planeten van TRAPPIST-1 dan tussen de aarde en Mars.
Slingeren met stenen
Maar alleen met een beetje slingeren met stenen ben je er nog niet. Leven naar een andere planeet overbrengen, is een tikkeltje ingewikkelder. De verstekelingen moeten namelijk het vacuüm en de meedogenloze straling in de ruimte kunnen overleven. Dat is iets waar slechts weinig tot nu toe bekende organismen toe in staat zijn. De korte reistijd tussen de bewoonbare planeten van TRAPPIST-1, ongeveer honderd keer sneller dan tussen aarde en Mars, zou daarbij echter kunnen helpen.
‘Omdat de afstanden zo klein zijn, zouden veel meer verschillende soorten, microbieel of anderszins, van de ene naar de andere planeet kunnen migreren’, zegt Lingam.
Het onderzoeksteam vergeleek het TRAPPIST-stelsel met een opeenvolging van eilanden, waarbij ze gebruikmaakten van wiskundige methoden uit het onderzoeksgebied van de eilandenecologie. Daarmee beschreven ze de onderlinge migratie en het uitsterven van mogelijk leven. ‘Het zou niet verrassend zijn als we dezelfde vormen van leven op alle drie bewoonbare planeten van rond TRAPPIST-1 vonden’, zegt Loeb.
Planeten als eilanden
Sommige biologen verwerpen deze vergelijking. ‘Het is interessant onderzoek, maar nee, planeten zijn geen eilanden. Zelfs niet als ze dicht bij elkaar staan’, zegt Valeria Souza van de National Autonomous University in Mexico. Zelfs op aarde, zegt zij, is het moeilijk voor soorten om te migreren tussen eilanden. Daar komt bij dat evolutie deze soorten een eigen pad zou laten inslaan vanaf het moment dat ze op hun nieuwe bestemming zijn gearriveerd.
Bovendien is het allerminst zeker dat panspermie werkelijk voorkomt. Als het niet in het zonnestelsel optreedt, betekent een duizend maal hogere kans in het stelsel van TRAPPIST-1 feitelijk niet zoveel. ‘Het kwantificeren van panspermie is een interessant idee, maar we hebben nog niet eens vastgesteld of het überhaupt optreedt’, zegt Lisa Kaltenegger, directeur van het Carl Sagan Institute van de Cornell-universiteit in New York.
Drie keer dobbelen
Aan de andere kant hoeft panspermie niet per se levende organismen over te brengen om leven te helpen groeien. Als moleculaire bouwsteentjes, zoals water en simpele eiwitten, tussen planeten kunnen pendelen, kan dat op zichzelf al de kans op het ontstaan van leven op de drie buurplaneten vergroten.
Als er leven is op een van de bewoonbare planeten van TRAPPIST-1, al helemaal als het op meer dan één van de drie voorkomt, dan zou het stelsel een onwaarschijnlijk bijzondere proeftuin zijn voor het bestuderen van het ontstaan van leven en de evolutie ervan.
‘Het zou fascinerend zijn als het leven op deze planeten individueel is geëvolueerd en je daardoor de diversiteit kan bekijken waar de natuur zoal mee op de proppen komt’, zegt Kaltenegger. ‘In het TRAPPIST-1 stelsel rol je eigenlijk drie keer met een dobbelsteen. Met een navenant grotere kans op succes’, besluit Loeb.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: