Welkom in de hel. Of nouja: welkom op de planeet die het dichtst aansluit bij wat we ons bij de hel voorstellen. Planeet KELT-9B is zo verzengend, onvoorstelbaar, over the top heet dat zijn oppervlak warmer is dan een groot deel van de sterren.
Op KELT-9B is het op z’n warmst namelijk zo’n 4600 graden Celcius. Dat is 1200 graden kouder dan op het oppervlak van onze zon, maar heter dan op een groot deel van de sterren in de kosmos. Astronomen ontdekten de extreme planeet met behulp van de Kilodegree Extremely Little Telescope (KELT). Zij beschreven hun vondst vorige week in het vakblad Nature.
Onvoorstelbaar inferno
De hoogste temperatuur op KELT-9B ontstaat aan de kant die naar zijn moederster (KELT-9) wijst, een ster die tweemaal zo groot en tweemaal zo heet is als onze zon. De onfortuinlijke planeet staat namelijk continu met dezelfde kant richting die ster, net zoals de maan altijd met dezelfde kant naar de aarde gedraaid staat. Daardoor stijgt de temperatuur aan die kant tot achterlijk hoge niveaus, maar ook aan de andere kant is het een onvoorstelbaar inferno. Daar is het namelijk nog altijd zo’n 3800 graden Celcius, heter bijvoorbeeld dan op Proxima Centauri, de ster die het dichtst bij onze zon staat.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Desondanks is het aan de achterkant wel ietsje beter toeven dan aan de voorkant. Al was het maar omdat die voorkant vermoedelijk vrij letterlijk aan het verdampen is, dankzij het continue bombardement met heftige, ultraviolette straling van de ster. Mogelijk gaat dat verdampen zelfs razendsnel – tot maximaal tien miljoen ton weggedampt planeetspul per seconde. Iets dat de astronomen overigens niet direct hebben kunnen waarnemen, maar wel kunnen afleiden uit de temperatuur en samenstelling van de planeet. Het gevolg van die verdamping is dat de planeet, als je hem van dichtbij zou kunnen bekijken, er vermoedelijk uit zou zien als een soort reusachtige komeet, die een staart van zijn eigen verdampte oppervlak achter zich aan trekt.
KELT-9B is een zogeheten gasreus, een hoofdzakelijk uit gas bestaande planeet vergelijkbaar met bijvoorbeeld Jupiter in het zonnestelsel. KELT-9B is alleen wel wat groter dan Jupiter – door de warmte is de planeet enorm uitgezet, opgepompt alsof het een hete soufflé in de oven is. Tot nog toe weet overigens niemand of dergelijke hete Jupiters wel helemaal uit gas bestaan. Sommige astronomen vermoeden dat het binnenste van zulke planeten een stenen kern heeft. In dat geval zou, als het verdampen een beetje doorzet, op een gegeven moment alleen die kern nog resteren, rondjes draaiend om z’n loeihete moederster. Een beetje vergelijkbaar met de manier waarop Mercurius zijn baantjes om de zon trekt.
Terugkerend dipje
Astronomen kwamen KELT-9B op het spoor met behulp van een beproefde methode onder planeetspeurders. Zij zagen met de KELT-telescoop een terugkerend dipje in de lichtsterkte van de ster, dat overeenkwam met het moment waarop de planeet voor de ster langs bewoog. De planeet hield op dat moment een gedeelte van het licht tegen, waardoor de ster tijdelijk ietsje minder helder lijkt. Met de juiste telescoop kun je dat dipje in helderheid vervolgens waarnemen.
De planeet draait in anderhalve dag om de zon. Dat is razendsnel vergeleken met de aarde, die daar toch een jaar voor nodig heeft. Logisch overigens, want de definitie van een ‘jaar’ komt van dat rondje om de moederster. Een jaar op KELT-9B duurt als je die definitie volgt dus maar anderhalve dag.
Overigens was de vondst van de planeet ook een beetje een gelukje. Door eigenaardigheden in de baan van de planeet en de vorm van de ster is KELT-9B vanaf aarde nog maar zo’n 150 jaar lang zichtbaar. Daarna verdwijnt ‘ie voor drieënhalve eeuw uit zicht.
Geen leven
Wat in elk geval zeker is, is dat op KELT-9B geen leven mogelijk is zoals we dat kennen. Moleculen zoals water kunnen er vanwege de enorme hitte niet vormen. Laat staan de complexe organische moleculen waaruit al het leven op aarde bestaat.
Maar er is nog meer slecht nieuws voor wie de warme zomers op een willekeurig Caribisch eiland weleens zou willen inwisselen voor een bestemming met échte recordwarmte. Zo draait de planeet 650 lichtjaar bij ons vandaan en zouden onze snelste ruimtesondes er miljoenen jaren over doen om hem te bereiken.
En er zijn nog wel meer redenen te bedenken waarom investeren in een vakantiehuisje op KELT-9B een financieel onverstandige beslissing zou zijn. Over grofweg een miljard jaar begint KELT-9 namelijk aan z’n zogeheten ‘rode reus’-fase. De ster zwelt dan enorm op, tot ver voorbij de baan van de planeet. Tegen die tijd wordt de planeet dus volledig verzwolgen door z’n moederster. Als ‘ie daarvoor niet al verdampt was, natuurlijk. Overigens staat hetzelfde ook bij de zon op het programma. Dat is natuurlijk slecht nieuws voor onze eigen planeet. Gelukkig duurt het bij de zon alleen wel nog wat langer totdat hij een rode reus wordt. Dat gebeurt pas over grofweg 5 á 6 miljard jaar.
Atmosfeer
Hoewel de aandacht in het exoplaneetonderzoek meestal uitgaat naar planeten die zoveel mogelijk op onze eigen aarde lijken, is de vondst van KELT-9B wel degelijk wetenschappelijk interessant. Zo zijn planetenstelsels rond dit soort grote, superhete sterren nog niet heel uitvoerig bestudeerd. Belangrijker nog is dat astronomen nog vrij weinig weten van de atmosferen van dit soort hete Jupiters. Gelukkig is de atmosfeer van KELT-9B aanzienlijk. Die atmosfeer zal sterlicht absorberen, onderweg naar aarde, zodat telescopen deze op termijn nauwkeuriger in kaart kunnen brengen. Bovendien willen de onderzoekers KELT-9B in de toekomst ook nog met andere telescopen bestuderen. Dan kunnen zij bevestigen of de planeet inderdaad een komeet-achtige staart achter zich aan trekt en achterhalen hoe snel de verdamping precies gebeurt.
Tot die tijd leert KELT-9B ons vooral dat het universum een vreemdere plek is dan je op voorhand wellicht zou denken. De variatie aan planeten en planeetstelsels is enorm. Het hoeft, met andere woorden, elders in de kosmos helemaal niet te lijken op ons zonnestelsel. De verdampende planeet vormt op die manier een gloeiend lichtpuntje in onze steeds groter wordende kennis van de kosmos.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder:
- Atmosfeer ontdekt rond exoplaneet van aardgrootte
- Planetenhoppend leven mogelijk rond dwergster TRAPPIST-1
- Zeven ‘aardes’ gevonden rond nabije dwergster
- Potentieel leefbare planeet ontdekt rond dichtstbijzijnde ster Proxima Centauri
- Dit zijn de twintig planeten die het meest geschikt zijn voor buitenaards leven
- Exoplaneet ontdekt met drie zonnen aan de hemel