Oeh, oeh, oeh, ie, ie, ie! Je zou het niet zeggen, maar apen hebben waarschijnlijk geraffineerdere vocale vermogens dan we ze toeschrijven.
De anatomie van het spraakkanaal van apen lijkt in theorie namelijk in staat tot het produceren van de vijf klinkers waarop de meeste menselijke talen zijn gebaseerd – en daarmee moeten ze herkenbare zinnen kunnen maken.
Een aap die vraagt ‘will you marry me?’ zou zo klinken:
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
Recent onderzoek heeft nieuwe aanwijzingen opgeleverd dat sommige apen de rudimentaire geluiden kunnen maken – of na-apen – die nodig zijn voor communicatie door middel van spraak (of iets dat daarbij in de buurt komt).
Geluiden en frequenties
‘Niemand kan meer zeggen dat apen niet kunnen praten vanwege hun anatomie’, zegt Asif Ghazanfar van Princeton University, die mede aan de leiding stond van het team dat hier onderzoek naar heeft uitgevoerd. ‘De vocale anatomie van apen is geschikt voor spraak, maar dat geldt niet voor hun brein. Nu is het zaak om erachter te komen waarom het mensenbrein wél, maar het apenbrein níet in staat is taal voort te brengen.’
Eerdere studies naar het anatomische vermogen van apen om te kunnen spreken, maakten gebruik van afgietsels van het spraakkanaal van makaken. Ghazanfar en zijn collega’s gebruikten daarentegen filmbeelden en röntgenfoto’s van een levend Java-aap mannetje. Emiliano is zijn naam.
Met een op barium gebaseerd stofje voor het creëren van contrast, maakten de onderzoekers een profiel van Emiliano’s spraakkanaal terwijl hij verschillende geluiden maakte. Dit deden ze ook terwijl hij aan het eten was en voedsel doorslikte, zodat ze konden meten tot hoever het spraakkanaal kan worden uitgerekt.
Evolutie
De onderzoekers identificeerden 99 basisconfiguraties van het spraakkanaal en berekenden de geluiden en de frequenties die hier in theorie bij horen. Zo reconstrueerden ze hoe het klinkt als Emiliano ‘will you marry me?’ zou zeggen, zoals te horen is in bovenstaand geluidsfragment.
De onderzoekers toonden verder aan dat Emiliano anatomisch gezien in staat is tot het vormen van de vijf basisklinkers waarop de meeste menselijke talen zijn gebaseerd. Vrijwilligers bleken simulaties hiervan in 90 tot 98 procent van de gevallen correct te herkennen.
Volgens de onderzoekers impliceren deze resultaten dat voor het evolueren van spraak bij mensen eerder veranderingen in de hersenen nodig waren dan veranderingen van anatomische aard.
Motorische handelingen
Ook andere wetenschappers uit het onderzoeksveld, die niet direct betrokken waren bij het onderzoek, zeggen dat de resultaten extra bewijs leveren voor de stelling dat apen over de juiste uitrusting beschikken om geluiden te maken die lijken op menselijke spraak.
‘De verzamelde gegevens bevestigen dat de spraakkanalen van apen klaar zijn voor spraak’, zegt Adriano Lameira van Durham University in het Verenigd Koninkrijk. Zij toonde recentelijk aan dat orang-oetan Rocky menselijke spraak kan na-apen.
Philip Lieberman van Brown University in Providence, Rhode Island: ‘Ik wijs er al tientallen jaren op dat apen zouden kunnen praten, zij het minder verstaanbaar dan wij, als hun brein de benodigde motorische handelingen kan aanleren.’
Beperkingen
Lameira gaat echter in tegen het idee dat apen vanwege hun hersenen geen geluiden zoals mensen zouden kunnen maken. ‘Het bewijs stapelt zich op dat er bij mensachtige apensoorten maar weinig neurale beperkingen zijn’, zegt hij.
‘Onze meest naaste verwanten kunnen weldegelijk klinker- en medeklinkerachtige geluiden leren uitroepen, zowel in het wild als in gevangenschap.’
Ghazanfar beaamt dat er steeds meer bewijs bestaat dat mensachtige apen geluiden kunnen maken die lijken op mensentaal, maar benadrukt dat het slechts om beperkt bewijs gaat. Geen aap, zo zegt hij, komt voorlopig in de buurt bij het bereik aan geluid dat een baby van één weet voort te brengen.
Lees verder: