Govert Schilling scheef met Deining in de ruimtetijd een toegankelijk en meeslepend relaas over de vondst van de eerste zwaartekrachtsgolven – misschien wel de grootste natuur- en sterrenkundige gebeurtenis van deze eeuw.
Het begint in een betekenisloze uithoek van het heelal, zo’n anderhalf miljard jaar geleden. Rücksichtslos knallen twee zware zwarte gaten bovenop elkaar. Het levert een klap zo tjokvol energie op dat de vierdimensionale werkelijkheid zelf begint te trillen. De ruimtetijd deint, klotst en golft door de kosmos, ogenschijnlijk op weg naar niets.
Anderhalf miljard jaar later. Op aarde bevindt meetinstrument LIGO zich in een testfase. Het is het eerste instrument gevoelig genoeg om dit soort ruimtetijdrimpelingen te meten. Op maandag 14 september 2015 is het raak. ‘Een fractie van een seconde wordt de aarde periodiek uitgerekt en samengeperst met een tiende van een triljoenste procent – één deel op 1021’, schrijft sterrenkundejournalist Govert Schilling in zijn nieuwe boek Deining in de ruimtetijd. ‘Alles op de planeet expandeert en krimpt mee.’
Die ochtend ontvangt postdoctoraal onderzoeker Marco Drago in zijn kantoor in Duitsland een automatische e-mail-waarschuwing van LIGO, en klikt op de links in het bericht. ‘Op zijn computerscherm verschijnen grafieken die de output van de detector tonen’, schrijft Schilling. ‘Hij weet hoe die grafieken eruit horen te zien: bibberende lijntjes, die de ongelofelijk kleine bewegingen weergeven van de kwartsspiegels die aan de uiteinden van de armen van de interferometer hangen. […] Maar deze keer is het anders. Ja, de ruis is er ook. Maar daarbovenuit prijkt een veel sterker signaal: een sinusgolf die op een neer gaat. Steeds sterker. Steeds sneller. Totdat hij snel uitsterft en de achtergrondruis het weer overneemt.’
Kosmologie, pulsars en zwarte gaten
Het is een feit. Ligo heeft voor het eerst zwaartekrachtgolven waargenomen. Schilling, die in 1998 al bij LIGO op bezoek was toen het niets meer dan een leeg pand was, is op dat moment net begonnen met zijn boek over de zoektocht naar zwaartekrachtgolven. Hij hoopt stiekem dat de eerste zwaartekrachtgolfmeting komt terwijl hij zijn boek afrondt. Het zou dan vlak na de aankondiging kunnen uitkomen, met een toegevoegde epiloog over het nieuwe resultaat, vertelt hij in zijn voorwoord. De wetenschap vordert echter sneller dan hij verwacht. Schilling: ‘vrijwel niemand had kunnen voorzien dat de nieuwe detector tijdens zijn allereerste waarneemdagen al de hoofdprijs zou binnenhalen.’
Het maakt Deining in de ruimtetijd tot een beter boek. Een prachtig verslag van misschien wel de grootste natuur- en sterrenkundige gebeurtenis van deze eeuw. Schilling neemt uitgebreid de tijd voor. Hij geeft een kraakheldere inleiding op alles van kosmologie, pulsars en zwarte gaten tot de ijzeren wetten van Einsteins relativiteitstheorie. Maar ook voor spannende verhalen is veel ruimte, van de strubbelingen rond LIGO’s leiderschap tot de onenigheid over eerdere vermeende zwaartekrachtsgolfmetingen. In zijn laatste hoofdstuk schetst Schilling zelfs de aansprekende contouren van de sterrenkundige toekomst. Een toekomst waarin zwaartekrachtgolftelescopen nog veel meer over de ware aard van de kosmos blootleggen.
Schilling bewijst zich met Deining in de ruimtetijd wederom als begenadigd verteller. Het levert een sprankelend verslag op van een wetenschappelijke ontwikkeling die hij vanaf de voorste rij heeft mogen volgen.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: