Neurobioloog Maarten Frens van de Erasmus Universiteit is medeverantwoordelijk voor de organisatie van de Nederlandse March for Science. Hij roept op tot meer vertrouwen in de wetenschap.
Het doel van de March for Science is om ‘de wetenschap te vieren’. Nu zijn we altijd wel in voor een feestje, maar u wilt er vast ook iets mee bereiken?
‘Zo klinkt het als een wetenschapsfestival, maar het is wel degelijk ook een protest. Het belangrijkste doel van de March for Science is om aandacht te vragen voor de rol die de wetenschap in onze maatschappij speelt. We benadrukken dat wetenschap niet ‘ook maar een mening is’. Wetenschap moet een belangrijke rol spelen in iedere democratie. Daar waar beslissingen genomen worden en daar waar beleid gemaakt wordt, is wetenschap essentieel, want beslissingen en beleid moeten berusten op feiten.
‘Ik hoorde laatst iemand zeggen: ‘Wetenschap zonder beleid is nog steeds wetenschap, maar beleid zonder wetenschap is gewoon gokken.’ En ik denk dat we dat willen uitdragen.’
In de VS ontvangt wetenschap vaak het label ‘nepnieuws’ en in Turkije riskeren wetenschappers ontslag of arrestatie als de resultaten ongunstig zijn voor de overheid. Is het dichter bij huis ook mis?
‘Ja zeker, het is iets dat veel breder speelt. Je ziet het ook in de Europese Unie, waar de Hongaarse regering gewoon een universiteit gaat sluiten omdat ze de regering niet welgevallig is. In Nederland grijpt de overheid misschien niet direct in, maar er zijn steeds grotere groepen die zich van wetenschappelijke consensus niets aantrekken. Er zitten behoorlijk grote partijen in de Tweede Kamer die klimaatverandering en de rol van de mens daarin ontkennen. Daarmee frustreren ze de hele beleidsvoering natuurlijk.’
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Komt dat ontkennen van wetenschappelijke feiten meer voor in de afgelopen jaren?
‘Ik denk het wel. Neem nu de vaccinatiegraad als voorbeeld. Het aantal mensen dat hun kinderen niet vaccineert groeit. Vroeger koos men hiervoor uit religieuze overwegingen, dat had tenminste nog een consistente basis. Maar nu laten mensen zich misleiden door mistige gezondheidsclaims, die zich via sociale media makkelijk verspreiden.
Dit is heel zorgelijk. Als een hele kleine groep zich niet vaccineert – je kunt erover twisten of het ethisch verantwoord is – dan kan die profiteren van de grote groep die wel gevaccineerd is. Maar in sommige plekken in Nederland de vaccinatiegraad gevaarlijk lage niveaus bereikt.
‘Toch zijn er in Nederland uitgebreide vaccinatieprogramma’s en daar word je als ouder stevig op gewezen. Maar er heerst een soort samenzweringstheorie waardoor ouders er toch van afzien. Ze denken dat de ‘Big Pharma’ de overheid in zijn zak heeft en aan de touwtjes trekt.
‘Op het evenement halen we zulke voorbeelden aan om ons doel tastbaar te maken. Alleen maar praten over de waarde van wetenschap is te abstract. We hebben een paar onderwerpen gekozen waarbij je duidelijk kunt zien dat wetenschap een duidelijke meerwaarde heeft in het maatschappelijk debat. Correcte cijfers over klimaatverandering, vaccineren en immigratie en integratie komen uit de wetenschap en zijn cruciaal in de beleidsvoering.’
Het publiek van de March for Science is wellicht minder gevoelig voor alternatieve feiten dan de gemiddelde mens. Bereik je wel juiste mensen met deze mars?
‘De mars is voor iedereen die de wetenschap een warm hart toedraagt. Het is zeer nadrukkelijk niet alleen voor wetenschappers. Daarom we hebben het zo opgezet dat je er met het hele gezin naar toe kunt. We hebben hartstikke leuke dingen voor de kinderen. Er staan telescopen waarmee je naar de zon kunt kijken. Er zijn allerlei proeven die je zelf kunt doen. De universiteits- en wetenschapsmusea zijn goed vertegenwoordigd met interactieve delen uit hun tentoonstelling. Hoewel er veel wetenschappers zullen zijn, mikken we echt op een algemeen publiek.
‘Ik denk inderdaad dat er met name liefhebbers van de wetenschap. Dus we zullen ter plekke niet veel critici tegenkomen. Dat is ook niet per se de bedoeling. Het is de bedoeling om een helder signaal af te geven. Het feit dat er binnen een hele korte tijd zoveel invloedrijke organisaties zich achter ons geschaard hebben, laat zien de boodschap overkomt. Ik denk dat je de mars moet zien als een aftrap van een beweging. De komende, pak ‘m beet, vijf jaar moeten we dit heel scherp op de agenda houden en zorgen voor een herwaardering van de rol die wetenschap speelt in de maatschappij.’
U zegt dat u de politiek wilt bereiken. Welke concrete boodschap hebt u?
‘Heb meer vertrouwen in de wetenschap. Baseer je meer op wetenschappelijke feiten. Kortgeleden dienden VVD-Kamerleden Duisenberg en Straus een motie in waarmee ze de KNAW opriepen om te onderzoeken of wetenschappers niet te links zijn. Nou, daar straalt duidelijk een groot wantrouwen vanaf. Een politicus die hoogleraren nepwetenschappers noemt en hun ontslag propageert is nog zo’n voorbeeld van wantrouwen vanuit Den Haag.
‘Het is wat paradoxaal. We willen zeggen dat feitelijke wetenschap per definitie apolitiek is, maar om onze neutrale rol te kunnen bewaren moeten we nu de straat op.’
March for Science, zaterdag 22 april, Amsterdam (Museumplein,12-16 uur), Maastricht (Plein 92, 12-14 uur) en Brussel (Place de Albertine, 14-18 uur).
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: