Dat Jupiter een indrukwekkende verzameling manen had, wisten we al. Nu hebben we er nog eens een dozijn extra gevonden, waarmee de teller op 79 komt te staan. De nieuwe ontdekkingen zijn van bescheiden formaat, allemaal met een diameter van minder dan drie kilometer. En één ervan gedraagt zich nogal vreemd.
Scott Sheppard van het Carnegie Institution for Science in Washington en zijn collega’s stuitten op deze manen tijdens hun zoektocht naar een ongrijpbaarder object, namelijk de hypothetische Planeet Negen, die zich mogelijk schuilhoudt in de buitenste regionen van het zonnestelsel. ‘We wilden twee vliegen in één klap slaan’, zegt Sheppard.
De onderzoekers zagen de manen al in 2017, maar moesten gedurende een jaar nog verscheidene waarnemingen doen om aan te tonen dat deze kleine objecten daadwerkelijk om Jupiter heen draaiden en niet toevallige passanten waren.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Minimaan
Alle nieuwe manen zijn ver van Jupiter verwijderd. Degene die het dichtst bij staat, draait in iets minder dan een aards jaar om de planeet heen. Ruimtesondes zoals Juno, die om de gasreus heen draait, kunnen alleen manen vinden in de buurt van hun eigen baan om de planeet.
De nieuwe manen vallen in twee groepen uiteen. Twee manen draaien op zo’n 11,5 miljoen kilometer afstand van het oppervlak van de planeet, negen andere draaien op twee keer deze afstand tegen de draairichting van Jupiter in.
En dan is er nog dat ene maantje dat ’t allemaal anders doet, officieus Valetudo genoemd. Het is minder dan een kilometer in doorsnee en bevindt zich in dezelfde baan als de buitenste manen, maar draait in dezelfde richting als Jupiter. Dat betekent dat dit minimaantje – het kleinste in de verzameling van Jupiter – in gevaar is.
‘Dit maantje is aan het spookrijden op de snelweg’, zegt Sheppard. ‘Vroeg of laat gaat het ergens op botsen.’ Hoogstwaarschijnlijk is het al eens bij een botsing betrokken geweest, zegt hij. Al deze kleine manen zijn waarschijnlijk scherven van grotere rotsen die op elkaar geknald zijn.
Deze grotere stenen zijn waarschijnlijk niet ontstaan in een baan rond Jupiter. Het is aannemelijker dat ze werden gevangen door de zwaartekracht terwijl ze Jupiter passeerden. Het feit dat de brokstukken niet op Jupiter neergevallen zijn, duidt erop dat de grotere stenen op elkaar gebotst moeten zijn nadat de planeten en de andere manen zich gevormd hadden. Daardoor was er niet genoeg gas dat de brokstukken afremde zodat ze neervielen.
Stofzuigerplaneten
‘Alle reuzenplaneten zijn een soort stofzuigers: ze vegen alle kleinere objecten in hun buurt op’, zegt Sheppard. Manen, zoals de nieuw ontdekte, werden ooit gevangen maar niet opgeslokt. Ze zijn daarmee mogelijk de laatste overblijfselen van het materiaal waaruit de planeten zijn ontstaan, volgens Sheppard. Ze kunnen dus van pas komen bij het ontrafelen hoe het zonnestelsel is ontstaan.
‘Als je wilt weten hoe Jupiter is gevormd, moet je achterhalen wat de oorspronkelijke manen waren waarmee Jupiter is begonnen’, zegt Douglas Hamilton van de University of Maryland. ‘Hoe meer stukjes van die oorspronkelijke objecten je hebt, hoe groter de kans dat je de puzzel kunt afmaken.’
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.