De unieke ervaringen van een vrouw helpen ons de aard van synesthesie beter te begrijpen.
We weten nog niet wat de oorzaak is van synesthesie, waarbij zintuigen vermengen en mensen bijvoorbeeld woorden proeven of geluiden ruiken. Het is waarschijnlijk gedeeltelijk genetisch, aangezien het vaak in de familie zit. Sommige onderzoekers denken dat een stofje in de hersenen, genaamd serotonine, een rol speelt. Hallucinerende drugs, die de hoeveelheid serotonine in de hersenen veranderen, veroorzaken namelijk ongewone gewaarwordingen.
Er is ook bewijs dat synesthesie kan veranderen of verdwijnen. Een verslag van een vrouw over haar belevenissen helpt Kevin Mitchell van Trinity College Dublin in Ierland en zijn onderzoeksgroep om dit verder te onderzoeken.
Dossier: Zo sport je slimmer
In het dossier 'Zo sport je slimmer' duiken we diep in sportkwesties. Ontdek wat de slimste manier is om fit(ter) te worden.
De vrouw, waarnaar verwezen wordt met ‘AB’, ziet kleuren wanneer ze naar muziek luistert. De kleuren houden verband met toonhoogte, geluidssterkte of het type instrument. Zo hebben hoge tonen vooral pastelkleuren. Ze associeert kleuren ook met mensen, voornamelijk gebaseerd op persoonlijkheid. Groen staat bijvoorbeeld voor loyaliteit.
Vastgelegd
Diverse ervaringen in haar leven hebben er echter voor gezorgd dat haar synesthesie is veranderd. ‘Om te zeggen dat een reeks van ongelukkige gebeurtenissen had, is een understatement’, zegt Mitchell. Als tiener en jongvolwassene had AB meerdere hersenschuddingen, ze had last van migraine, liep hersenvliesontsteking op en werd getroffen door bliksem.
Een maandlang, na de hersenvliesontsteking, waren de kleuren die ze associeerde met muzieknoten veranderd. Een hersenschudding verschoof haar kleuren van het midden van haar zicht naar de randen. Zowel door migrainemedicatie als door de blikseminslag stopte haar synesthesie.
Het keerde al snel terug naar de oude staat. Toen de onderzoekers een synesthesietest die ze hadden gedaan voor de hersenvliesontsteking vergeleken met een test erna, ontdekten ze dat ze bijna precies hetzelfde zag. Dit suggereert dat het vastgelegd ligt in de hersenen, zegt Mitchell. ‘Wat synesthesie ook veroorzaakt, het is langdurig en stabiel’, zegt hij.
Paarse zweem
De groep van Mitchell onderzocht ook ‘CD’, een man die kleuren ziet rond mensen en wanneer hij muziek luistert. Voor hem geven de kleuren aan wat hij voelt bij een bepaald persoon of hetgeen waarnaar hij luistert. ‘De kleur die hij voor mij had was een beetje saai. Het was mat grijs’, zegt Mitchell.
CD ziet mensen al op deze manier zolang hij zich kan herinneren. Toen hij twintig jaar was, kreeg hij escitalopram voorgeschreven, een antidepressivum dat zorgt voor een toename van serotonine in de hersenen.
Gedurende de zeven jaar dat hij het antidepressivum slikte, verloor CD zijn synesthesie. Zodra hij stopte met het medicijn, kwam zijn synesthesie weer terug en het was hetzelfde als ervoor. Toen CD later tijdelijk ritalin voorgeschreven kreeg, ontdekte hij dat dit medicijn ook zijn synesthesie veranderde. De kleuren die hij zag, kregen een paarse zweem.
Op verschillende momenten nam AB medicijnen tegen epileptische aanvallen en migraine en slikte ze xanax tegen angststoornissen. Al deze medicatie dempte of onderdrukte haar synesthesie wanneer ze ze slikte. Dat zo veel verschillende medicijnen synesthesie lijken te beïnvloeden, wijst erop dat serotonine niet het enige stofje in de hersenen is dat invloed heeft, zegt Mitchell.
‘Het is fascinerend’, zegt Clare Jonas van de University of East London. ‘Dit is bewijs dat er waarschijnlijk meerdere manieren zijn om synesthesie te ervaren. Dat is waarom mensen verschillende vormen ervan hebben.’
Jonas zegt dat, ondanks dat er misschien een gedeelte anatomisch vastligt voor synesthesie, er ook een chemische schakel is. Die verschilt wellicht per persoon. Dat kan betekenen dat er ‘slapende synesthesisten’ bestaan, wiens hersenen de mogelijkheid hebben tot synesthesie, maar die het nog nooit ervaren hebben. Dit is voorlopig nog slechts een theorie. ‘Het is gedeeltelijk vastgelegd en gedeeltelijk niet’, zegt Jonas.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: