Onderzoekers hebben een wespenras met felrode ogen gecreëerd. Dat deden ze om de mogelijkheden van genbewerkingstechniek Crispr te laten zien. Uiteindelijk hopen ze met die techniek een mysterie rond een zelfzuchtig wespenchromosoom te ontrafelen.
Wespen van de soort Nasonia vitripennis worden ook wel de ‘labratten onder de wespen’ genoemd. De wespen zijn een geliefd onderzoeksobject, onder andere omdat ze slechts twee weken oud worden en geen moeite hebben met inteelt. Daardoor kunnen onderzoekers de beestjes makkelijk fokken om erfelijke eigenschappen over meerdere generaties te bestuderen.
Wat N. vitripennis extra interessant maakt, is dat sommige individuen een ‘zelfzuchtig chromosoom’ hebben. Dit chromosoom zorgt ervoor dat het nageslacht van de drager uit louter mannetjes bestaat, die allemaal eveneens het extra chromosoom krijgen. Op die manier kopieert het chromosoom zichzelf zonder bij te dragen aan het voortplantingssucces van de wesp – vandaar de kwalificatie ‘zelfzuchtig’.
Op zoek naar de vliegroute van de grote stern
Ecoloog Ruben Fijn bracht met gps voor het eerst uitgebreid het vlieggedrag van de grote stern in kaart. Zijn onderzoek laat ...
Medische revolutie
Niemand weet hoe het zelfzuchtige chromosoom het voor elkaar krijgt om al het vrouwelijke nageslacht te elimineren. Om daarachter te komen, willen biologen in detail aan het genetisch materiaal van de wespen sleutelen.
De Crispr-techniek zou daarvoor uitermate geschikt kunnen zijn. Met deze techniek kunnen onderzoekers kleine stukjes DNA losknippen, bewerken en weer terugplakken. Volgens vele wetenschappers zal Crispr de komende jaren een medische revolutie ontketenen.
Kan de Crispr-techniek de sleutel zijn die het geheim van het zelfzuchtige chromosoom ontsluit? Biologen van de University of California denken van wel. Om hun standpunt kracht bij te zetten, creëerden ze met de knip-en-plaktechniek een ras van N. vitripennis-wespen met felrode ogen. Ze publiceerden het onderzoek in vakblad Scientific Reports.
Dambordvliegen
Normaal heeft N. vitripennis zwarte ogen. Waarom kregen de wespen in vredesnaam rode ogen? ‘Grote, mooie rode ogen zul je niet over het hoofd zien’, zegt onderzoeksleider Omar Akbari. Toen de gemuteerde wespen hun vuurrode blik op de onderzoekers richtten, wisten die dus meteen dat hun genbewerkingsoperatie was geslaagd. Omdat de oogkleur een erfelijke eigenschap is, hebben alle nakomelingen van de mutantwespen rode ogen.
Volgens de onderzoekers is het uitdagend, maar wel mogelijk om de Crispr-techniek in de toekomst vaker toe te passen op wespen. ‘We hebben uiteindelijk een protocol ontwikkeld om het DNA van dit organisme te verknippen’, zegt Akbari. ‘Je hebt een erg vaste hand en een hoop geduld nodig, maar je kunt het leren.’
N. vitripennis heeft verder als nuttige eigenschap dat de wesp eitjes legt in de larven van onder andere bromvliegen en dambordvliegen. Als een eitje is uitgekomen, eet de wesplarve de vlieglarve langzaam op. Dankzij dit parasitaire gedrag kun je de wespen inzetten om ongewenste vliegen uit te moorden.
Als biologen de genetische eigenschappen van deze en andere wespen beter begrijpen, kunnen ze wellicht een wespenras creëren dat malariamuggen en andere verderfelijke insecten te lijf gaat.
Lees verder: