Een ruimte-explosie met de koosnaam ’the Cow’ blijkt alsmaar eigenaardiger. Na maanden observeren weten we nog steeds niet zeker wat het is. De kans is groot dat het tot een compleet nieuwe categorie knallen behoort.
In juni zagen sterrenkundigen een opmerkelijk snelle en heldere explosie. Die bereikte de top van zijn helderheid in slechts een paar dagen, terwijl de meeste supernova’s – wat er gebeurt als sterren sterven en ontploffen – er een paar weken over doen. Verder was de flits tien tot honderd keer zo helder als de meeste normale supernova’s.
Over de hele wereld werden telescopen op de explosie gericht, die de naam ’the Cow’ (de Koe) kreeg naar aanleiding van de officiële benaming AT2018cow. Elke kosmische gebeurtenis krijgt een drieletterig label op alfabetische volgorde, gebaseerd op het moment van waarnemen. Omdat de aanvankelijke observaties geen houvast voor een verklaring boden, bleven vele sterrenkundigen de Koe in het vizier houden.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Twaalf telescopen
Het team van Raffaella Margutti van Northwestern University in Illinois gebruikte twaalf telescopen om de explosie te bestuderen in licht van verschillende golflengten. Geen van die observaties wees op een reguliere supernova, zegt Margutti.
Ze ontdekten dat de röntgenstraling met hoge energie van de Koe, die zou moeten wegsterven naarmate de explosie langer duurt, juist toenam. ‘Dat was een enorme verrassing’, zegt Margutti. Een herhaling van de analyse leverde hetzelfde resultaat op.
Ook het zichtbare licht dat van de Koe afkomstig was, vergrootte het mysterie. ‘Het was erg blauw, wat betekent dat het heet was. En het bleef blauw, wat betekent dat er iets is dat het heet houdt’, zegt Brian Metzger van Columbia University in New York.
Ze bespeurden ook röntgenstraling met onregelmatige frequenties, wat erop duidt dat de Koe asymmetrisch is en dat er misschien een ring van stof en gas omheen hangt.
Een andere groep, onder leiding van Anna Ho van het California Institute of Technology, kwam tot vergelijkbare conclusies. Zij ontdekten dat radiogolven die de Koe uitstraalt erop wijzen dat de explosie zich verspreidt door een medium met een hoge dichtheid, zoals de wolken van gas die sommige sterren uitboeren voordat ze supernova’s worden.
‘In sommige opzichten lijkt het op veel verschillende andere dingen, maar het past niet goed in één bepaalde categorie’, zegt Ho. ‘Het is echt volkomen vreemd.’
Samen schetsen deze sets van observaties een beeld van een heel krachtige explosie, die door gaswolken heen knalt en wat extra power krijgt van een centrale energiebron, of ‘motor’. Het hele ding is omgeven met puin.
Beestenboel
Het kan nog wel even duren voordat we weten waar de Koe zijn kracht vandaan krijgt. Het kan een snel ronddraaiende neutronenster zijn, een pasgeboren zwart gat of een vertraagde schokgolf van een mislukte supernova. Het probleem is dat veel energiebronnen op elkaar lijken, zegt Metzger.
De Koe bevindt zich in een niet al te veraf gelegen dwergsterrenstelsel. We hebben eerder explosies gezien die erop leken, maar die waren altijd zo ver weg dat we ze niet in detail konden bestuderen. De observaties van de Koe zijn misschien de eerste keer dat we getuige zijn van de fijnere trekken van een nieuw type ruimte-explosie.
‘We betreden een tijdperk waarin de dierentuin aan astronomische gebeurtenissen losbreekt’, zegt Metzger. ‘Dit is een unieke gelegenheid om de beestenboel van dichtbij te bestuderen.’