Wie experimentele data verzint of vervalst, selectief citeert uit de literatuur en daarbij conclusies verdraait, vondsten of geschriften van anderen voor eigen werk laat doorgaan, maakt zich schuldig aan wat genoemd wordt, wetenschappelijk wangedrag. Daarnaast zijn er nog een aantal andere gedragingen die in de wetenschappelijke gemeenschap niet worden gewaardeerd, zoals het onvoldoende aan de dag leggen van objectiviteit, slordig experimenteren en registreren van waarnemingen, en misbruik maken van voorkennis als beoordelaar van een wetenschappelijk manuscript.


Het tegenovergestelde van wangedrag is uiteraard 'goed' gedrag.

Het vastleggen van regels voor wat men in de Angelsaksische literatuur Good Scientific Practice noemt, wordt thans algemeen nuttig geacht om wetenschappelijk wangedrag te voorkomen. Maar ook om een maatstaf te ontwikkelen waaraan beschuldigingen van wangedrag kunnen worden getoetst. Het eenduidig en terreindekkend weergeven van regels voor Good Scientific Practice, die voor alle wetenschappen gelden, is echter moeilijker gebleken dan men op het eerste gezicht wellicht zou denken. En die regels zijn nog steeds onderwerp van veel discussie onder wetenschapsbeoefenaren en er is een uitgebreide literatuur over ontstaan.

Het opvolgen van de regels die thans wel algemeen worden erkend, blijkt ook geen sinecure te zijn. Onlangs bracht de KNAW een brochure uit 'Dilemma's en verleidingen', gericht tot jonge onderzoekers om hen de principes van Good Scientific Practice bij te brengen. Deze bracht de belangrijkste regels met een tamelijk moralistische ondertoon, maar vervolgens bleek dat tegen de regel 'selectief citeren' in de brochure zelf meermalen werd gezondigd. De KNAW was genoodzaakt de brochure terug te nemen.

Het uitbrengen van een nota over GSP is dus geen overbodige luxe.

In vier landen, de Verenigde Staten, Duitsland, Engeland en Denemarken, is dit al enige jaren geleden gebeurd. Met name die uit de Verenigde Staten en Duitsland zijn van uitstekende kwaliteit. Er wordt geen moralistische toon in aangeslagen, zoals in de oorspronkelijke KNAW brochure, doch het pleidooi voor 'Good Scientific Practice' wordt opgebouwd vanuit de wetenschapsfilosofie en de sociologie van de wetenschappelijke gemeenschap. Deze buitenlandse nota's staan op websites voor iedereen open voor discussie.

In de verschillende landen vertonen de nota's nog steeds wel accentverschillen, die aan de lokale cultuur kan worden toegeschreven.

Steunend op twee buitenlandse nota's, uit de VS en Duitsland hebben wij nu een discussiestuk voor ons land opgesteld onder de titel: 'Good Scientific Practice' dat op de website van dit blad is geplaatst, zodat iedereen hierop commentaar kan geven.

Het stuk is in het Engels gesteld omdat het uiteindelijk wenselijk is dat men bij het opstellen van regels voor 'Good Scientific Practice' tot internationale afspraken komt om rechtsongelijkheid van beschuldigde onderzoekers in verschillende landen te voorkomen. De wetenschappelijke gemeenschap is immers ook internationaal. Het gaat bij de beoordeling van onzorgvuldig handelen van wetenschappers om het opzetten van een zogenaamd zelfregulerend systeem binnen de professie, dat niet strijdig mag zijn met wat onder het lokale burgerlijke of intellectueel eigendomsrecht valt. Juridische cultuurverschillen tussen landen zullen nooit volledig te overbruggen zijn. Binnen de EG kunnen we verdergaande juridische harmonisatie tussen de lidstaten verwachten. Wat betreft het erkennen van intellectueel eigendom wordt hier hard aan gewerkt. Maar de VS zal altijd zijn eigen wetgeving willen handhaven.

Met het openen van een nationale discussie over 'good scientific practice' op een website “Internet symposium over wetenschappelijke integriteit” wordt beoogd ook een bijdrage aan de internationale discussie te leveren.

De paper is opgenomen op deze website. Binnenkort kan men hem ook in Word-formaat 'downloaden' voor niet-commerciële doeleinden met vermelding van e-mailadres. Het stuk zal naar aanleiding van ontvangen commentaren regelmatig worden bijgesteld.

M.R.J. Hofstede en A. Rörsch

Inhoudsopgave/Contents

In het discussieforum op deze website kunnen lezers van de paper reageren.