De Namibische woestijn is bezaaid met regelmatige patronen van onbegroeide cirkels. Over de oorsprong van deze zogenoemde feeëncirkels zijn wetenschappers al jarenlang in twee kampen verdeeld. Het lijkt er nu op dat beide kampen deels gelijk hebben.
Het ene kamp beweert dat de feeëncirkels gemaakt worden door termieten die het gebied rond hun nest van vegetatie ontdoen. Door de grond poreus te maken, zouden de termieten een halve meter onder het oppervlak permanente reservoirs van regenwater creëren, die henzelf en het omringende ecosysteem in stand houden.
Het andere kamp stelt dat de cirkels verklaard worden door planten die onderling om water strijden. Planten zijn namelijk nuttig voor hun naaste buren, mede doordat ze schaduw creëren. Aan de andere kant hinderen ze verder gelegen medeplanten, doordat ze met hun lange wortels water uit de grond wegtrekken.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Op zoek naar uitsluitsel maakten wetenschappers van de Princeton University eerst een computermodel van termietenkolonies. Termieten foerageren in een cirkelvormig gebied rond hun nest. Als ze een kleinere kolonie tegenkomen, vernietigen ze die. Maar als twee kolonies van gelijke grootte elkaar tegenkomen, blijven ze beide intact en creëren ze een grens. Het model wees uit dat deze strijd tussen termietenkolonies tot een regelmatig honingraatpatroon kan leiden, net zoals in Namibië.
Twee patronen
De wetenschappers voegden vervolgens plantconcurrentie toe aan hun model. Daaruit volgde dat er twee patronen zichtbaar zouden zijn: een grootschalig patroon van onbegroeide cirkels gemaakt door termieten en een kleiner patroon in de vegetatie tussen de cirkels dat resulteerde uit de waterconcurrentie.
Na de voltooiing van het model togen de wetenschappers naar Namibië. Daar zagen ze inderdaad een kleiner, nog nooit eerder gerapporteerd cirkelpatroon. Dat wijst erop dat beide mechanismen simultaan aan het werk zijn.
Niet iedereen is echter overtuigd. Stephan Getzin van het Helmholtz Center for Environmental Research in Leipzig, niet bij het onderzoek betrokken, stelt bijvoorbeeld dat er in bepaalde gebieden met cirkels geen termieten te vinden zijn. Het cirkelonderzoek is dus nog niet helemaal afgerond.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: