Oké, je gaat er blauw van plassen, maar verder heeft het nauwelijks bijwerkingen. De kleurstof methyleenblauw kan binnen twee dagen mensen genezen van malaria. Bovendien voorkomt het dat de malariaparasiet doorgeven wordt aan muggen. Dat ontdekten onderzoekers van het Radboudumc met een internationale groep collega’s.
De infectieziekte malaria ontstaat doordat je gestoken wordt door een mug die de malariaparasiet bij zich draagt. Door de steek komt de parasiet via je bloed in je rode bloedcellen en lever terecht en word je ziek. De ziekte is goed te genezen met medicijnen. Maar na de behandeling blijven de parasieten nog lang in je bloedbaan. Daarmee kun je muggen besmetten.
‘De meeste medicijnen tegen malaria genezen je weliswaar, maar ze voorkomen niet dat patiënten nog wekenlang andere muggen die hen steken, besmetten’, zegt Teun Bousema van het Radboudumc. ‘Wij zoeken naar middelen die die besmetting voorkomen. Methyleenblauw blijkt dat te kunnen.’
We laten complotdenkers te veel twijfel zaaien over HPV-vaccins
We leven in een tijd van vaccinatie-angst, waarin complottheorieën welig tieren. We moeten tegengas geven, zegt onderzoeker Simon Williams.
Mannetjes en vrouwtjes
‘Er zijn twee soorten parasieten aanwezig bij een malariabesmetting’, zegt Bousema. ‘Geslachtsloze (ook wel: aseksuele) parasieten en parasieten mét een geslacht: mannetjes en vrouwtjes.’ Als je malaria hebt, is het grootste gedeelte van de parasieten in je bloed aseksueel; minder dan 1 procent is mannelijk of vrouwelijk.
De aseksuele variant maakt je ziek. De mannetjes en vrouwtjes zorgen voor de besmetting. Als een patiënt met parasieten in zijn bloed door een mug gestoken wordt, dan kunnen de mannetjes en vrouwtjes samensmelten in de mug. De mug is dan besmet en kan de parasieten doorgeven aan de volgende die zij (alleen vrouwtjesmuggen steken) prikt.
Gesteriliseerd
Dankzij een techniek die is ontwikkeld door Kjerstin Lanke, ook van het Radboudumc, konden de onderzoekers heel precies het onderscheid zien tussen mannelijke en vrouwelijke parasieten. Zo zagen ze dat er dankzij methyleenblauw al na twee dagen geen mannetjes meer in de bloedbaan van de patiënt zitten. ‘De infectie is daardoor gesteriliseerd en kan niet meer doorgeven worden aan een mug’, zegt Bousema. ‘Het krachtige van dit middel is dus dat de parasiet zich niet meer kan verspreiden.’
Tijdens het onderzoek werd methyleenblauw toegevoegd aan een ander malariamedicijn. ‘Ik denk dat een mengsel de beste toepassing is’, zegt Bousema. ‘Methyleen doodt ook de ziekmakende aseksuele parasieten, maar juist door medicijnen te combineren lopen we minder risico op resistente parasieten.’
Blauwe urine
De kleurstof heeft wel een opvallende bijwerking: je oogwit en urine kunnen tijdelijk blauw kleuren. ‘Dat is een onhandig dingetje’, zegt Bousema. ‘Vooral omdat veel jonge kinderen die nog niet zindelijk zijn malaria krijgen. Het kan vervelende vlekken geven.’ Daarom wordt er gezocht naar een oplossing. ‘Waarschijnlijk werkt het middel ook bij een lagere dosering en hopelijk verdwijnt de blauwe urine dan.’
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: