Ruim driekwart eeuw na dato proberen mensen nog steeds de verdwijning van pilote Amelia Earhart op te helderen. Onlangs is nog met speurhonden op DNA gejaagd en dook een archieffoto op die mogelijk de sleutel is tot de oplossing. Wat kunnen we daarvan geloven, vraagt Paul Marks zich af.
Bron: NATIONAL ARCHIVES/HANDOUT/EP/REX/Shutterstock
Op het eerste gezicht is het een onschuldig vooroorlogs vakantiekiekje. Een groepje mensen hangt wat rond op een kade, met op de achtergrond een paar dobberende zeilboten en stoomschepen. Maar als daadwerkelijk op deze foto staat wat onderzoekers denken, zou dat eindelijk duidelijkheid kunnen verschaffen over het lot van de legendarische vliegenierster Amelia Earhart, die tachtig jaar geleden spoorloos verdween.
In juli 1937 steeg Earhart samen met navigator Fred Noonan op vanaf Nieuw-Guinea in een tweemotorig Lockheed Electra-vliegtuigje. Bestemming: Howland, een eiland 4100 kilometer verderop in de Grote Oceaan, halverwege tussen Australië en Hawaï. Daar zouden ze bijtanken om hun vlucht rond de wereld voort te zetten. Ze zijn er nooit aangekomen.
Onbekende sterrenbeelden aan de hemel
Govert Schilling maakt je wegwijs aan het firmament. In december 2024 werpt hij een blik op onbekende sterrenbeelden.
Omdat het gebied in mist gehuld was, had Earhart een peiling nodig van een kotter van de Amerikaanse kustwacht om Howland te kunnen vinden. Maar de radioverbinding tussen het schip en het vliegtuig werd verstoord; het enige wat nog te horen was van de pilote was dat ze zei dat ze verdwaald waren.
Uitgebreide zoektochten in de daaropvolgende weken en jaren leverden niets op, afgezien van een van de grootste mysteries in de geschiedenis van de luchtvaart. Tot op de dag van vandaag zoeken groepjes geïnteresseerden naar haar.
Eén van die initiatieven, The International Group for Historic Aircraft Recovery (TIGHAR), heeft uit Earharts laatste radiosignalen geconcludeerd dat de verdwaalde vliegeniers mogelijk geland zijn op Nikumaroro, een atol ten zuidoosten van Howland. Leden van TIGHAR hebben meerdere zoek acties ondernomen op Nikumaroro. In juli van dit jaar waren ze er opnieuw, dit keer met vier speurhonden, op kosten van tv-zender National Geographic.
DNA-jacht
Ze speurden naar menselijke resten, zoals botten en tanden, voor DNA-analyse. Moderne methoden zijn gevoelig genoeg om duizenden jaren oud DNA van onze verre voorouders te detecteren, zelfs in sedimenten uit grotten waar geen bot in te vinden is. Je kunt je dus voorstellen hoe verleidelijk het is aan te nemen dat op deze manier ook DNA van Earhart en Noonan te vinden is. Maar het eiland is in de loop der jaren behoorlijk overhoop gehaald, vooral dankzij stormvloeden, mogelijk als gevolg van de stijging van de zeespiegel.
Precies op het moment dat de archeologen van TIGHAR op het punt stonden om naar huis te gaan, schijnbaar met lege handen, publiceerde de in de VS gevestigde tv-zender History Channel een voorproefje van een uitzending die – als het waar is wat daarin wordt beweerd – alles anders maakt.
Onderzoeker Les Kinney, voormalig inspecteur voor het Amerikaanse ministerie van Financiën, zegt in de uitzending dat hij vrijgegeven foto’s uit de Amerikaanse National Archives in Washington DC uitgebreid bestudeerd heeft. Daartussen zou hij een afbeelding hebben gevonden waarop Earhart en Noonan lijken te staan, op een kade op het atol Jaluit in de Marshalleilanden – op dat moment onder Japans bewind – ten noordwesten van Howland.
Bron: NATIONAL ARCHIVES/HANDOUT/EP/REX/Shutterstock
Deskundigen hebben de lichamen en gezichten op de foto geanalyseerd. De man die links van het groepje staat, heeft het postuur, de scherpe gelaatstrekken en de karakteristieke wijkende haargrens van Noonan, zeiden de experts tegen NBC News. De vrouw die op de kade zit, met haar rug naar de camera, zou goed Earhart kunnen zijn. Ze heeft de juiste lichaamsafmetingen en haardracht en een westers uiterlijk en kledingstijl – ze draagt een broek, uitzonderlijk voor een vrouw in die tijd.
Bovendien lijkt het Japanse schip Koshu, op de achtergrond van de foto, een schuit te trekken met daarop het Electra-vliegtuigje van het duo. De afmetingen van het vliegtuig, die geschat zijn met behulp van analysetechnieken, komen overeen met dat van Earhart en Noonan.
Lokale verhalen
Inwoners van Jaluit vertellen al tientallen jaren verhalen over een vliegtuig dat in juli 1937 een noodlanding maakte, waarna de piloten, onder wie een vrouw, gearresteerd werden. Volgens Shawn Henry, onderzoeker van History Channel en voormalig medewerker van de FBI, waren de Japanners achterdochtig geworden door de dreiging van de Tweede Wereldoorlog. Daardoor gingen ze ervan uit dat de vliegeniers spionnen waren en hebben ze de twee gevangen gehouden totdat ze een paar jaar later overleden. De Japanse regering daarentegen zegt daar geen gegevens over te hebben.
Voordat we kunnen geloven dat één enkele foto zo veel bewijsmateriaal kan bevatten – beide vliegeniers én het vliegtuig – moeten eerst een paar belangrijke vragen beantwoord worden. Waarom zijn de foto en de bijbehorende documentatie al die jaren geheim gehouden? Om de identiteit van een geallieerde spion te beschermen die de foto genomen heeft? Zijn er nog meer foto’s? Hoe kunnen we weten wanneer deze foto precies genomen is? Uitvoerig forensisch onderzoek van de foto kan de sleutel tot antwoorden zijn, zowel wat betreft de datering als de identificatie van de personen.
Het lijkt misschien ongepast dat het lot van volkshelden onderzocht wordt door concurrerende mediabedrijven. Maar zij hebben er wel dermate veel belang bij dat ze bereid zijn de financiële middelen ervoor ter beschikking te stellen. In combinatie met de kracht van hedendaagse forensische technieken is dat waarschijnlijk de enige manier waarop dit mysterie eindelijk opgehelderd kan worden.
UPDATE Een Japanse blogger heeft ontdekt dat de foto al in 1935 in een boek gebruikt is. Dat is ruim voordat Earhart aan haar recordpoging begonnen is.
Mis niet langer het laatste wetenschapsnieuws en meld je nu gratis aan voor de nieuwsbrief van New Scientist.
Lees verder: