We streven allemaal naar gezondheid, maar zijn juist daardoor nooit helemaal gezond. Die alarmerende boodschap van ethicus Ignaas Devisch maakt het geplande uurtje fitness ineens heel wat minder aantrekkelijk.
Het is met gezondheid ongeveer net als met doe-het-zelven in huis. Wanneer je de huiskamer in de verf hebt gestoken, steekt de keuken er weer wat schril bij af. Na die ook van een lik te hebben voorzien, blijkt het linoleum ook de beste tijd te hebben gehad, enzovoorts. Uiteindelijk ben een hoop tijd en geld kwijt, en is het maar de vraag of je huis er daadwerkelijk mooier op is geworden.
Dat is ongeveer het beeld van onze omgang met gezondheid wat de Belgische ethicus Ignaas Devisch oproept als samensteller van de essaybundel Ziek van gezondheid. Gezondheid is ‘een product geworden waarvan de verpakking steeds weer verandert en ons daardoor met steeds weer nieuwe eisen tegemoet treedt’. Met andere woorden, het kan altijd nog een beetje fitter of slanker – en dankzij preventieve scans kunnen we veel enge ziekten op tijd ontdekken en daarna in de kiem smoren.
Uiteindelijk is het ideaal van gezondheid zo onbereikbaar, schrijft Devisch, dat niemand ooit gezond is en iedereen dus altijd ‘ziek’. Daarmee levert de ethicus van de Universiteit Gent een aardige verklaring voor de ‘medicalisering van de samenleving’.
De auteurs die bijdragen leverden aan Ziek van gezondheid weten die medicalisering op een dringende manier aan de kaak te stellen. Neem het verhaal van de Leuvense sociologe Ine van Hoyweghen. Zij neemt verzekeraars onder de loep die hun klanten steeds meer langs de meetlat van de perfecte leefstijl leggen. Van Hoyweghen haalt het doembeeld aan uit de thriller Corpus Delicti van Juli Zeh, waarbij mensen door de staat worden verplicht een ultragezonde ‘leefmethode’ te volgen. Dat is nogal een extreem toekomstbeeld, maar het maakt het probleem dat ze wil aankaarten op fraaie wijze duidelijk.
De inzichtelijkheid is ook in de rest van het boek te vinden. De auteurs weten stuk voor stuk de pijnpunten helder aan te kaarten. Dat is fijn, maar roept onherroepelijk de vraag op hoe we het tij kunnen keren. Daarover blijven de schrijvers het antwoord schuldig. Het boek schildert burgers af als machteloze pillenslikkers, als marionetten in een poppenspel waarin het maatschappelijke discours bepaalt dat jij je slecht moet voelen als je te weinig sport.
Kortom, het probleem is complex. Zomaar met een oplossing voor de dag komen, is dan ook te veel gevraagd – al is een brede bewustwording voor het probleem natuurlijk een belangrijke eerste stap. In dat opzicht is Ziek van gezondheid een sterk boek, want na het lezen denk je nog eens extra na over dat eindje hardlopen dat je van plan was.
- Ziek van gezondheid
- Ignaas Devisch (red.)
- De Bezige Bij
- €19,99