In het boek Wat is leven? deelt Nobelprijswinnaar en biochemicus Paul Nurse zijn levenslange fascinatie voor leven. Wat is het? Hoe weten we dat? En wat weten we nog niet?
Het park waar ik dagelijks een rondje loop, bevat bomen die rustig op hun plek staan, vogels die fluitend rondvliegen, paddenstoelen die uit de grond schieten en talloze soorten bacteriën. En ikzelf, die al dit moois kan aanschouwen (behalve de bacteriën dan) en erover kan nadenken. Allemaal totaal verschillende verschijnselen, met één overeenkomst: ze leven. Maar is er een sluitende definitie te geven? Die vraag behandelt Nobelprijswinnaar Paul Nurse in Wat is leven?
Beschimmeld petrischaaltje
Nurse begint met een compleet overzicht van het leven en de belangrijke kenmerken: de cel, genen, evolutie en chemische processen. Voor wie zich nog iets herinnert van de biologielessen, zal niet alles nieuw zijn. Toch laat Nurse je met hernieuwd ontzag kijken naar zaken die je al sinds de middelbare school voor zoete koek slikte. Zijn levenslange fascinatie voor het leven spat van de pagina’s als hij bijvoorbeeld vertelt hoe bijzonder het eigenlijk is dat ieder van ons ooit niet meer dan één enkele cel was.
Nurse beschrijft niet alleen wat we allemaal weten over leven, maar ook hoe we aan die kennis komen. Daarbij vertelt hij talloze interessante anekdotes over wetenschappers, waarvan hij er veel persoonlijk kende, en over zijn eigen onderzoek. Zo fietste hij eens midden in de nacht door de natte straten van Edinburgh om in zijn lab een petrischaaltje uit de afvalbak te vissen. Het schaaltje, dat hij overdag uit frustratie had weggegooid omdat het verontreinigd was met een schimmel, leidde hem naar een belangrijke doorbraak.
Levende virussen
De ideeën van Nurse over de meer filosofische vraag wat het leven definieert, zijn minstens zo interessant. Hij gebruikt een wijdere definitie dan veel andere wetenschappers. Zo horen we vaak dat onze grote vijand, het coronavirus, niet leeft. Nurse betoogt echter dat virussen wel degelijk een vorm van ‘leven’ zijn. Ze zijn voor hun reproductie dan wel volledig afhankelijk van andere levensvormen, maar eigenlijk geldt dat voor vrijwel alle levensvormen.
Nurse slaagt er goed in antwoord te geven op de vraag ‘wat is leven?’. Maar dat betekent niet dat we nu kunnen stoppen met vragen stellen. Zo is het bijvoorbeeld nog altijd een groot mysterie hoe het leven op aarde is ontstaan. Ook die openstaande vragen worden door Nurse behandeld – en die zijn misschien nog wel spannender dan alle antwoorden.
