Virussen die bacteriën kunnen doden, worden in de geneeskunde nauwelijks toegepast. In zijn boek Virussen als medicijn legt journalist Rinke van den Brink uit waar dat door komt.

Al een eeuw worden virussen ingezet als geneesmiddel. Recent onderzoek laat zien dat ze zelfs een rol kunnen spelen in kankerbestrijding. Waarom worden ze hier in de praktijk dan nauwelijks toegepast? Journalist Rinke van den Brink zocht het uit voor zijn boek Virussen als medicijn.

Virussen kunnen specifieke cellen doden – en dus ook cellen waarvan het ons bijzonder goed uitkomt als ze afsterven, zoals ziekmakende bacteriën. Hoewel het lastig kan zijn deze zogenoemde fagen te produceren, bieden ze een aantal belangrijke voordelen ten opzichte van antibiotica. Daar kunnen bacteriën na verloop van tijd resistent tegen worden, terwijl fagen zichzelf evolutionair blijven aanpassen aan hun slachtoffers.

Toch heeft bijna iedereen van antibiotica gehoord en weten maar weinig mensen iets van fagen. Het verhaal hierachter is een onwaarschijnlijk ongelukkige samenloop van omstandigheden. Faagtherapie en antibiotica werden een eeuw geleden grofweg gelijktijdig ontdekt. Maar waar het verhaal van penicilline een westerse aangelegenheid is, speelde de geschiedenis van fagen zich tot zo’n twee decennia geleden vrijwel geheel af aan de oostkant van het IJzeren Gordijn. Doordat de Sovjet-Unie pas in de Tweede Wereldoorlog de beschikking kreeg over penicilline, waren fagen tot die tijd de enige behandelmethode tegen infecties.

Helaas liet Stalin geregeld vooraanstaande wetenschappers executeren, wat de voortgang van het onderzoek niet ten goede kwam. In het Westen werden ondertussen grote medische successen geboekt met antibiotica. Bovendien wantrouwde men elke vorm van wetenschap uit de Sovjet-Unie, waardoor faagtherapie in het westen in de twintigste eeuw nooit ingang vond. Pas toen twee decennia geleden het besef begon in te dalen dat bacteriën de wapenwedloop met antibiotica weleens zouden kunnen gaan winnen, kreeg het onderzoek naar virusmedicijnen een impuls.