Zwangerschappen verlopen helaas niet altijd zoals gehoopt. Tegenwoordig houden we er andere opvattingen op na, maar in de 19e eeuw was het gebruikelijk om misgeboorten te bewaren. Misvormde babylijkjes werden op sterk water gezet, bijeengebracht in collecties en gebruikt voor wetenschappelijke en educatieve doeleinden.
Bron: Marieke de Lorijn
Een zo’n collectie belandde in 1914 in de Rotterdamse Rijkskweekschool voor Vroedvrouwen. Zestig jaar later trof een student in de kelder van dat gebouw de collectie in vervallen staat aan. Na een periode te zijn ondergebracht in de medische faculteit van de Erasmus Universiteit, droeg men de collectie in 2004 over aan het Natuurhistorisch Museum Rotterdam. Aangevuld met dierlijk materiaal heeft het museum de collectie nu voor het eerst opengesteld voor een breder publiek, onder de naam Sterrenkijkers, waterhoofden en paddenkoppen.
Ook nu de collectie openbaar is, is die nog altijd een beetje weggestopt. De tentoonstelling bevindt zich in een afgesloten ruimte van de expositiezaal. Een gordijn sluit de enige toegang discreet af. Naast de ingang hangt een waarschuwing dat de tentoonstelling beelden en voorwerpen bevat die als schokkend kunnen worden ervaren.
Die waarschuwing is op zijn plaats. Opgepot in glazen cilinders bevinden zich de lichaampjes van mensen die de pech hadden dat er tijdens hun ontwikkeling iets helemaal mis ging. De schedel sloot zich bijvoorbeeld niet goed, waardoor de hersenen uit het achterhoofd naar buiten groeiden en zich hechtten aan de placenta. Of de buikholte sloot niet, zodat de buikorganen buiten het lichaam kwamen te liggen.
Al even ernstige afwijkingen ontstonden door het vooralsnog nog onbegrepen afscheuren van delen van het vruchtvlies. Die losse slierten vruchtvlies zweefden rond in het vruchtwater en raakten verstrengeld met lichaamsdelen van het embryo, waardoor de bloeddoorstroming naar die lichaamsdelen afgesloten raakte, met verstoorde ontwikkeling of amputatie als gevolg.
Bij een ander individu splitsten de voorhersenen zich niet. Omdat uit de voorhersenen de ogen tot ontwikkeling komen, ontstond er daardoor een cycloop, oftewel een individu met maar één oog. Onvolledige splitsingen lagen eveneens ten grondslag aan de uitgebreide verzameling Siamese tweelingen in de collectie. Zoals in de expositie wordt toegelicht, is de verscheidenheid aan misvormingen die daardoor kunnen ontstaan, divers. Het varieert van de ‘gewone’ symmetrische Siamese tweeling tot extra ledematen en de lugubere onderontwikkelde en parasitaire tweelingbroer- of zus.
De genoemde voorbeelden zijn slechts een greep uit de collectie, maar ze geven wel de sfeer van de tentoonstelling weer. Leuk is dan ook niet het goede woord om de expositie te omschrijven. Interessant wel, net als confronterend. De misvormde lichaampjes zijn stille getuigen van wat er allemaal kan misgaan tijdens een zwangerschap, en hoe gelukkig iedereen zich mag prijzen die gezond genoeg is om de tentoonstelling te kunnen bezoeken.
Sterrenkijkers, waterhoofden en paddenkoppen
Geopend t/m 6 april 2014,
dinsdag t/m zondag, van 11-17 uur.
€ 6 voor volwassenen, € 3 voor kinderen van
5 t/m 15 jaar, studenten en 65-plussers.
Natuurhistorisch Museum Rotterdam
Westzeedijk 345, 3015 AA Rotterdam
hetnatuurhistorisch.nl