Hij is de man die gelijktijdig met, en onafhankelijk van Charles Darwin het principe van natuurlijke selectie ontdekte: de Britse bioloog Alfred Russel Wallace. Honderd jaar geleden overleed hij. Schrijver Alexander Reeuwijk greep die gelegenheid aan om een van Wallace’s reizen over te doen.

Kielzog omslag 513dd83d90b504.64926937

Wallace maakte naam als bioloog door een reis naar Zuidoost-Azië. Acht jaar lang, van 1854 tot 1862, reisde Wallace door de eilandengroep die nu Indonesië heet. In de eerste plaats was Wallace daar vooral om zijn brood te verdienen. Hij verzamelde dieren in het wild en verkocht ze door aan handelaren.

Behalve zijn levensonderhoud had Wallace een tweede doel voor ogen, een hoger doel. Door de verspreiding van diersoorten te bestuderen, hoopte hij een antwoord te vinden op het ‘mysterie der mysteries’, namelijk de vraag hoe nieuwe soorten ontstaan. Een artikel dat hij uiteindelijk over het onderwerp schreef, leidde tot een ommekeer in de biologie. Het belandde op het bureau van Darwin, die zich daardoor genoodzaakt zag nu eindelijk eens zijn eigen theorieën over evolutie en natuurlijke selectie te publiceren.

Toch dankte Wallace zijn roem aanvankelijk vooral aan een andere ontdekking. Wallace deed die ontdekking toen hij in 1858 de overtocht maakte van Bali naar het naastgelegen eiland Lombok. Op Lombok stuitte Wallace voor het eerst sinds het begin van zijn reis op diersoorten die eveneens voorkomen op het Australische continent.

Wallace concludeerde dat er tussen de eilanden Bali en Lombok een denkbeeldige lijn loopt. De lijn, die al snel de wallacelijn werd genoemd, geeft de grens weer tussen twee zoölogische regio’s, namelijk de Aziatische in het westen en de Australische in het oosten.

Zoals schrijver Alexander Reeuwijk bespreekt in zijn boek Reizen tussen de lijnen, is het idee dat de Australische fauna abrupt overgaat in de Aziatische fauna, en dat de wallacelijn de grens markeert, iets te simplistisch. In werkelijkheid is de scheiding tussen beide werelddelen minder scherp, en verloopt de overgang van diersoorten meer geleidelijk. Wallace is dan ook niet de enige die een scheidingslijn tussen de Australische fauna en de Aziatische fauna meende op te merken. Een overzichtsartikel uit 1977 kwam uit op maar liefst zeven verschillende lijnen, met elk een eigen ligging, plus allerlei variaties daarop.

Gewapend met een verzameling veldgidsen en Wallace’s boek Het Maleise eilandenrijk uit 1869, reisde Alexander Reeuwijk drie maanden lang tussen die lijnen. In Reizen tussen de lijnen doet hij uitgebreid verslag van zijn ervaringen.

Het lijkt erop dat Reeuwijk zich daarbij heeft laten inspireren door de televisieserie Beagle, in het kielzog van Darwin, aangezien verteltrant en opzet van het boek daar sterke gelijkenissen mee vertonen. Per hoofdstuk staan een eiland (of eilandgroep) en een bijpassend wetenschappelijk thema centraal. Reeuwijk wisselt reisverslagen af met informatieve passages, waarin hij dieper ingaat op onderwerpen als reuzen- en dwergengroei op eilanden, de evolutionaire geschiedenis van orang-oetans, en de mythevorming rondom paradijsvogels. Het voorwerk van Wallace blijkt ook in de 21e eeuw een inspiratiebron voor biologen te zijn.