Er zijn deeltjes waarvan het bestaan is bewezen. En er zijn deeltjes waarvan het bestaan nog niet is bewezen. Die hypothetische deeltjes behandelt wetenschapsjournalist Jean-Paul Keulen in alweer zijn tweede deeltjesboek De deeltjessafari.
Preonen, tetraquarks en steriele neutrino’s. Wie dacht dat deeltjesfysici na het higgsdeeltje eindelijk klaar waren met het voorspellen van en zoeken naar exotische deeltjes, heeft het mis. Sterker nog, de vondst van ‘higgs’ opent juist nieuwe deuren naar deeltjes waarvan het bestaan tot dusver helemaal nog niet bewezen is. Die deeltjes moeten uiteindelijk een verklaring bieden voor allerlei problemen in de huidige natuurkunde, zoals de mysterieuze donkere materie waarmee het heelal grotendeels gevuld is.
Wetenschapsjournalist Jean-Paul Keulen beschrijft enkele van die hypothetische deeltjes in het boek De deeltjessafari. Het boek is een vervolg op het in 2012 verschenen De deeltjesdierentuin, waarin alle deeltjes die tot dan toe waren ontdekt, de revue passeerden. Waar de deeltjes in dat boek, volgens de analogie uit de titel, nog netjes in een kooi met een naamkaartje te bewonderen waren, bevinden ze zich nu zogezegd in de ongerepte natuur, waardoor het lastig is om uit te maken hoe ze er precies uit zien. Vandaar dat Keulen dit tweede deel De deeltjessafari heeft genoemd.
Hypothetische deeltjes
Voor wie het eerste boek niet gelezen heeft of vergeten is wat erin staat, bestaat het eerste hoofdstuk van De deeltjessafari uit een beknopt overzicht van alle ons bekende deeltjes. Achterin staat bovendien een lijst met omschrijvingen van alle deeltjes die in het boek voorkomen, zodat je iets altijd makkelijk weer kunt opzoeken.
Verder behandelt Keulen in acht hoofdstukken de hypothetische deeltjes die het meest in theorieën voorkomen. Volgers van natuurkundige ontwikkelingen zullen een aantal daarvan (her)kennen. Neem bijvoorbeeld de magnetische monopool, een bijzonder deeltje dat de laatste maanden regelmatig het wetenschapsnieuws haalde. Een ander bekend voorbeeld is het graviton, een theoretisch deeltje dat op dezelfde manier bij de zwaartekracht hoort als het foton bij de elektro-magnetische kracht. Daarentegen zal het zogeheten spiegelorthopositronium vermoedelijk zelfs bij verstokte liefhebbers geen belletje doen rinkelen.
Diepzee
Ondanks de moeilijkheidsgraad van het onderwerp is Keulen er wederom in geslaagd een vermakelijk en toegankelijk boek te schrijven. De cartoons en anekdotes die de uitleg omlijsten, helpen daarbij. De naam van de detector CLEO blijkt bijvoorbeeld een afkorting te zijn van Cleopatra, omdat een naburige detector CESR (Caesar) heet. Zulke feitjes zorgen ervoor dat het boek niet ontaardt in een college deeltjesfysica.
Het feit dat Keulen deeltjes behandelt voordat hun bestaan bewezen is, maakt De deeltjessafari origineler dan zijn voorganger, die inspeelde op de higgshype. Het is daarom te hopen dat de auteur terugkomt van zijn besluit om geen derde deel te schrijven. De pure liefhebber kijkt immers handenwringend uit naar De deeltjesdiepzee, waarin we totaal onbekende levensvormen als het galileon en het inflaton zullen tegenkomen.
De deeltjessafari
Jean-Paul Keulen
Spectrum
Bestel in onze webshop
Lees verder: