De taal van oorzaak en gevolg is lang genegeerd. In een nieuw wiskundig jasje gaat die taal ons nu helpen om antwoord te geven op de meest complexe causale vragen.
Stel: je speelt met de gedachte om je baan op te zeggen. Dan ga je na welke gevolgen dit heeft, bijvoorbeeld of je nog wel genoeg geld overhoudt om rond te komen. Voor een mens is het doodnormaal om dit te bedenken, maar voor een robot niet. Je moet hiervoor kunnen nadenken over oorzaak en gevolg, de waarom-vragen kunnen stellen. Robots begrijpen de betekenis van deze vragen niet eens.
Informaticus Judea Pearl die in 2011 de Turing Award ontving – de hoogste onderscheiding in de informatica – denkt dat hier verandering in gaat komen. Volgens hem kunnen uiteindelijk allerlei vormen van kunstmatige intelligentie, zoals robots, wel de taal van oorzaak en gevolg spreken. Hij meldt dat een ‘Causale Revolutie’ aan de gang is. Dit betekent onder andere een wetenschappelijke ommekeer in de opvatting dat ‘correlatie geen causatie is’, iets wat in het statistiekonderwijs nog steeds wordt opgedreund.
Achter die Causale Revolutie gaat namelijk een wiskundig geheim schuil. Pearl laat in Het boek waarom zien welke rekenmethode hierbij hoort. Met deze methode kun je uiteindelijk antwoord geven op taaie vragen over oorzaak en gevolg. Het bestaat uit causale diagrammen, oftewel ‘punten en pijlen’- plaatjes die weergeven wat we al weten over bekende causale verbanden. En dan heb je nog een symbolische vraagtaal, vergelijkbaar met algebra, om de vragen te formuleren waar je antwoord op wilt.
Beter zelfbegrip
Hieruit volgen algoritmen waarmee je causale vragen kunt beantwoorden – die grotendeels door de studenten van Pearl zijn bedacht. Wanneer we deze wiskunde gaan toepassen in kunstmatige intelligentie, kunnen hersenloze robots systematisch nadenken over oorzaak en gevolg. Hierdoor zullen ze in staat zijn om ons te helpen bij complexe kwesties, zoals het uitstippelen van economisch beleid of de ontwikkeling van nieuwe medicijnen.
Maar misschien wel nog belangrijker: via deze denkende machines zullen we een beter zelfbegrip krijgen, doordat ze op dezelfde manier gaan communiceren als wij. We moeten ze dan ook voorzien van alle cognitieve vaardigheden van de mens, zegt Pearl. Dan kunnen ze hun eigen beslissingen maken en kunnen wij weer ontdekken hoe onze eigen vrije wil werkt. ‘Dat is het beste geschenk van kunstmatige intelligentie aan de mensheid.’
.jpg)