Sterrenstelsels zijn de fotomodellen van de kosmos. In zijn nieuwe boek Galaxies geeft wetenschapsjournalist Govert Schilling een introductie in de grote verscheidenheid aan sterrenstelsels, vergezeld van prachtige foto’s.
Welke boodschap wilt u met het boek uitdragen?
‘Ik hoop dat lezers zich verwonderen over de kosmos en de extreme verschijnselen die zich daar afspelen. Tegelijkertijd wil ik laten zien dat sterrenkunde een heel actief onderzoeksgebied is: over de meeste onderwerpen die in het boek aan bod komen, was een halve eeuw geleden nog vrijwel niets bekend.’
Govert Schilling
Fontaine Uitgevers
€ 39,99
Bestel in onze webshop
Wat verraste u het meest tijdens het maken van dit boek?
‘Ik blijf me verbazen over de hoeveelheid beeldmateriaal die tegenwoordig beschikbaar is, vooral dankzij de Hubble Space Telescope en de grote Europese telescopen in het noorden van Chili. Toen ik begin jaren zeventig voor het eerst geïnteresseerd raakte in de sterrenkunde, bestonden er misschien tien kleurenfoto’s van andere sterrenstelsels, terwijl er nu een aanbod is van vele duizenden foto’s.’
Hebt u zelf een favoriet sterrenstelsel als fotomodel?
‘De foto van het ‘Sigaarstelsel’ (M82) zou ik zo thuis aan de muur hangen op posterformaat. In de veelkleurige opname zijn metingen verwerkt van de Hubble-telescoop, röntgensatellieten, infraroodtelescopen en radio-observatoria. Alleen door al die verschillende golflengtegebieden te bestuderen, krijg je een totaalbeeld van de energierijke verschijnselen die zich in de kern van dat stelsel afspelen.’
In het boek lezen we ook over zwarte gaten. Hoe fotografeer je de waarnemingshorizon van een zwart gat?
‘Door radiotelescopen wereldwijd onderling te koppelen, kun je extreem kleine details waarnemen. Zo proberen sterrenkundigen de ‘schaduw’ van een zwart gat in beeld te brengen: een donker silhouet, zichtbaar tegen de heldere achtergrond van heet gas in de omgeving. De eerste resultaten worden naar verwachting in 2019 gepubliceerd. Het zal zeker geen scherpe opname zijn, maar daarom niet minder interessant!’
Donkere energie en donkere materie laten zich helemaal niet fotograferen. Is dat ooit te ‘zien’?
‘De ware aard van donkere energie en donkere materie is een van de grootste mysteries in de sterrenkunde. Donkere materie zendt geen straling uit en kan alleen in kaart gebracht worden door de zwaartekrachtsinvloed ervan te meten. Dat lukt al aardig, maar waar die donkere materie dan uit bestaat, is nog steeds een raadsel. Donkere energie is overal in het heelal aanwezig en veroorzaakt de huidige versnelling in de uitdijing van het heelal. Om daar meer over te weten te komen, moeten sterrenkundigen de oorsprong en evolutie van het heelal beter begrijpen, en dat kan weer door de verdeling van extreem verre sterrenstelsels in kaart te brengen.’
Hoe stelt u zich de uitgestrektheid van het heelal voor?
‘Dat blijft moeilijk. Als je ons Melkwegstelsel vergelijkt met een stroopwafel met een middellijn van 12 centimeter, dan is het Andromedastelsel net zo’n stroopwafel, maar dan op 2,5 meter afstand. Het Virgocluster is een verzameling van zo’n 1500 stroopwafels, verdeeld over een gebied van 10 meter in doorsnee, op ruim 50 meter afstand – allemaal nog aardig in de buurt. Ons waarneembare heelal heeft dan afmetingen van pakweg 30 kilometer. En buiten onze waarnemingshorizon gaat het misschien wel oneindig ver door – het blijft echt onvoorstelbaar.’