In De magie van genezing zet hoogleraar klinische psychologie Willem van der Does de geschiedenis van de psychiatrie uiteen.
Het is zeker niet prettig om een psychiatrische aandoening te hebben, maar je kunt hem maar beter nu hebben dan een paar generaties geleden. In De magie van genezing beschrijft Willem van der Does veertien psychiaters die met hun revolutionaire behandelingen en theorieën in de afgelopen tweehonderd jaar de toon binnen hun vakgebied zetten.
Qua vormgeving koos hij voor witte bladzijden met zwarte letters, maar voor sommige hoofdstukken was een omkering van deze kleuren op zijn plek geweest. Behandelingen als lobotomie waren gevaarlijker dan de aandoening die zij bestreden, en hebben decennialang uitzonderlijk gruwelijke gevolgen voor patiënten gehad.
Anders dan in veel andere wetenschapsgebieden, zijn de persoon van de wetenschapper en diens uitvinding in de psychiatrie niet los van elkaar te zien: het mensbeeld dat ten grondslag ligt aan behandelmethoden is onmiskenbaar gevormd door de tijdgeest en het privéleven van de bedenker. Van der Does weet die twee naadloos met elkaar te verbinden tot een pakkend verhaal.
Paradijsvogels
Hij wordt hierin geholpen door zijn hoofdpersonages; stuk voor stuk paradijsvogels met een bijzondere levensloop. De een was grootverbruiker van cocaïne, de ander had vijf echtscheidingen achter de rug en de volgende schopte het tot een maximum security-gevangenis. Als meta-psychiater benoemt Van der Does het enorme ego en de sterke hang naar roem als gedeelde eigenschap van de veertien psychiaters.
Normaal gesproken neem je het wetenschappers niet snel kwalijk als zij het achteraf gezien bij het verkeerde eind hadden: ze bedoelden het goed en wisten nou eenmaal niet beter in die tijd. De pijnlijke conclusie is echter dat de beschreven psychiaters in veel gevallen best beter konden weten, maar dat zij de bevestiging van hun eigen gelijk lieten prevaleren boven het belang van de patiënten.
De ironie is dat enkele van die theorieën ondanks het geknoei met cijfers ook weer niet compleet onjuist bleken. De rorschach-inktvlekkentest is tot op heden in gebruik, en ook de beruchte elektroshocktherapie wordt in zeer zeldzame gevallen nog (vrijwillig) toegepast.
Dit soort nuances maken De magie van genezing tot een meesterwerk. Het laat zien hoe de huidige psychiatrie is gevormd door de trauma’s uit haar verleden. Freud zou het een psychoanalyse noemen.
