Ons brein vervormt de werkelijkheid zonder dat we het doorhebben, betoogt natuurkundige Leonard Mlodinow in Stiekeme signalen. Dat kan de wereld mooier maken, maar ook een listige valkuil zijn.
Stel, je mag in een restaurant kiezen uit twee gerechten. Heb je dan liever een salade met bietjes, of ga je toch voor de langzaam gegaarde bietjes met een melange van frisse bladgroenten? Waarschijnlijk kies je dan voor de meer poëtisch omschreven optie. Vreemd genoeg smaakt zo’n stijlvoller omschreven gerecht vervolgens ook echt beter dan de ‘gewone’ schotel.
Onze hersenen vinden de vorm van informatie zo belangrijk dat ze op basis daarvan de inhoud van de informatie best willen vervormen. Dat gaat zelfs zo ver dat het je smaak beïnvloedt. Nodig je vrienden dus de volgende keer niet uit voor een gezellige barbecue, maar vraag of ze langskomen voor een bourgondische culinaire reis langs fluweelzachte lokale vleessoorten met een authentieke grillsmaak.
De Amerikaanse natuurkundige Leonard Mlodinow doet in zijn nieuwe boek Stiekeme signalen uit de doeken hoe dit soort processen ons gedrag en dagelijks leven sturen. Mlodinow toont aan dat ons bewustzijn amper zelf beslissingen neemt. Hij illustreert dat bijvoorbeeld met de onbetrouwbaarheid van ooggetuigenverslagen. Experimenten bewijzen keer op keer dat onze hersenen niet als een soort camera informatie opnemen, maar slechts een beperkte hoeveelheid informatie juist opslaan en de rest er willekeurig bij ‘verzinnen’.
Stel nu dat je op je zesde verjaardag je eerste echte fiets kreeg. Je herinnert je nog precies het mooie glanzende blauwe frame en de jaloezie van je broertje toen je de fiets uitpakte. Toch was die eerste fiets eigenlijk groen, hoor je later van je ouders. En je broertje kon er helemaal niet bij zijn geweest. Hij zat op die dag aan de andere kant van het land bij een zomerkamp, waar jij dan weer jaloers op was.
Bron: ANP
Zulke vreemde fouten in herinneringen ontstaan omdat het onderbewustzijn gaten in opgeslagen informatie opvult met losse flodders die er goed bij aansluiten. Misschien was juist je tweede fiets blauw, en was je broertje normaal gesproken wel op je verjaardag. Daarom herinner je je alles nu, met die schijnbaar logische aanpassingen, heel levendig fout.
Een verkeerd herinnerde fietskleur kan natuurlijk weinig kwaad, maar de zaken worden een stuk ernstiger wanneer ooggetuigen op basis van vervormde herinneringen een onschuldige verdachte de gevangenis insturen (wat regelmatig gebeurt).
Mlodinow gidst de lezer langs nog veel meer voorbeelden die de kracht van verborgen signalen aantonen, zoals blinden die onbewust toch meubels ontwijken, paarden die kunnen rekenen (maar eigenlijk de lichaamstaal van hun eigenaar lezen) en mensen die door hun uiterlijk beter lijken te presteren dan ze werkelijk doen.
Wie zich nog nooit in de kracht van het onderbewuste heeft verdiept, zal zich verbazen over de grappige en intrigerende voorbeelden waar Stiekeme signalen bol van staat. Verder is de verborgen boodschap op de kaft van het boek (‘Koop dit boek, je weet dat je het wilt’) een leuke vondst.
Lezers die al enigszins bekend zijn met het onderwerp zullen in Mlodinows nieuwe werk weinig totaal nieuwe inzichten vinden. De afgelopen jaren zijn veel populair- wetenschappelijke boeken verschenen over het onbewuste en de vrije wil, en Stiekeme signalen voegt daar inhoudelijk weinig aan toe. Toch maken het enthousiasme en de persoonlijke toon van Mlodinow veel goed. Dat maakt Stiekeme signalen ook voor de ingevoerde lezer een aanrader.
- Stiekeme signalen
- Leonard Mlodinow
- Maven Publishing
- €20
- Bestel dit boek in onze webshop