De mens is echt niet de enige diersoort met een gevoel voor normen en waarden. Moraal heeft een biologische oorsprong en is net zo goed terug te vinden in onze naaste verwanten, betoogt primatoloog Frans de Waal.

Hijgend en bezweet leunt Amos tegen de muur. Hij is ernstig ziek, eigenlijk stervende. Daisy komt voorzichtig bij hem zitten en houdt liefdevol zijn hoofd vast. Omdat Amos het zelf niet meer kan, propt Daisy wat zachte houtwol tussen zijn rug en de harde muur. Zo kan Amos iets comfortabeler blijven leunen.

10 geboden ApenEen zieke helpen is niet zo uitzonderlijk, zou je zeggen. We hebben allemaal wel eens een deken over een zieke gelegd, of een kussen achter iemands rug gestopt. Amos en Daisy zijn echter geen mensen, maar chimpansees. Met dit soort gedrag lijken mens-apen in staat tot een gevoeligheid die lijkt op de onze.

Primatoloog Frans de Waal richt zich in zijn nieuwe boek De bonobo en de tien geboden op de oorsprong van de menselijke moraal. Zijn we in essentie egoïstisch en moet religie ons waarden bijbrengen? Of beginnen we ons leven al met de juiste ingrediënten voor een goed hart? De Waal legt uit dat het goede in de mens een biologische oorsprong heeft die we terugvinden in naaste verwanten zoals mensapen. Onze innerlijke moraal is volgens hem ouder dan religie.

Het is vooral de toegankelijke en vriendelijke toon die De bonobo en de tien geboden tot zo’n sterk boek maakt. De Waal schrijft alsof de lezer een goede vriend is waarmee hij samen in de woonkamer zijn gedachten en verhalen deelt. Die verhalen zijn de drijvende kracht achter het boek, ze brengen op persoonlijke wijze ontroerende natuurbeelden en inzichten in de oorsprong van de menselijke moraal heel dichtbij.

Wel schrijft De Waal af en toe moraal toe aan situaties waarbij een alternatieve, meer egoïstische verklaring uit de gedragsbiologie ook goed past, en maskeren de anekdotes en verhalen soms wat herhaling. Gelukkig wegen de kleine minpunten niet op tegen de rest.