Is onze vrije wil een illusie?

Natuurkundigen en filosofen worstelen al eeuwen met de vraag of we werkelijk vrij zijn in ons handelen en in onze beslissingen. Inzichten uit de genetica, neurowetenschappen en evolutiebiologie werpen nieuw licht op de zaak.

Voor je staat een fruitschaal vol appels, sinaasappels en bananen – en ze zien er allemaal even lekker uit. Je keuze valt ditmaal op een sinaasappel. Of, nou ja: ‘jouw’ keuze? Hoewel je misschien denkt dat je net zo goed een appel of een banaan had kunnen pakken, stellen veel denkers over de vrije wil dat je feitelijk helemaal niet zo vrij bent in wat je kiest.

Dit is een premium-artikel

Lees direct verder, al vanaf €1,99 per maand. Al abonnee? Log in om direct verder te kunnen lezen.

Inloggen Bekijk aanbod

Over de auteur

Clare Wilson

Clare Wilson is medisch journalist voor New Scientist

Reacties

Reacties verbergen

JJ Hart schreef:

27 januari 2024 om 09:50

Dat je het al dan niet bestaan van vrije wil laat meetellen in de rechtspraak slaat helemaal nergens op.
Er zijn een aantal redenen om te straffen:
– Dader leert zo dat dit het gevolg is van zijn acties
– Afschrikwekkend effect op omgeving
– Dader wordt vrijheid ontnomen om dit nogmaals te doen
– Genoegdoening voor slachtoffers

Alleen voor die laatste reden zou de deterministische uitleg van “vrije” wil begrip kunnen geven aan slachtoffers die potentieel dan verzoenend kunnen reageren: “In z’n jeugd heeft hij dit of dat meegemaakt. Daarom weet hij niet beter.”

Voor het publiek speelt emotie en dus genoegdoening vaak de grootste rol.
Maar rechters moeten vooral letten op de eerste 3 redenen. Elke dader heeft recht op een objectieve beoordeling op grond van de wet, wat is waar de rechters voor zouden moeten staan.

Maar of vrije wil nou bestaat of niet heeft geen enkel effect op die eerste drie. Want of je nou voor of tegenstander van vrije wil bent, niemand beweert dat mensen niet kunnen leren.

Beantwoorden
- Moniek schreef:
  
  19 maart 2024 om 09:55
  
  Goede morgen
  Er bestaat een rechtssysteem dat Ubuntu heet…… het is mijns inziens erg belangrijk voor zowel de dader als de op enigerlei benadeelde cq emotioneel en of fysiek beschadigde persoon. …
  Je kunt niet altijd leren doordat je vrijheid je wordt ontnomen… het waarom begrijpen door de dader en er iets mee doen en groeien als persoon helpt denk ik recidive te beperken danwel voorkomen..
  En de andere mens kan mss beter herstellen als de dader excuses maakt doordat er inzicht is verkregen in wat t met de ander doet.. en er over de straf wordt gepraat wat de aangedane persoon rechtvaardige straf vindt..
  Begrip voor de dader krijgt dan ook n plaats
  Fijne dag
  Moniek
  
  Beantwoorden
  - JJ Hart schreef:
    
    20 maart 2024 om 12:00
    
    Dat klinkt inderdaad ook belangrijk.
    
    Maar nog steeds heeft dat mijns inziens niks te maken met het al dan niet hebben van vrije wil.
    Begrip kweken aan beide kanten is ook een leerproces. (En inderdaad volgens mij ook iets goeds om meer nadruk op te leggen.)
    
    Beantwoorden
JJ Hart schreef:

27 januari 2024 om 10:09

Als reactie op dit artikel zegt Albert Swinkels dit:
“Stel nu dat een proefpersoon aan de hand van een analyse van alle causaliteiten, inclusief de effecten van de causaliteitenanalyse zelf en zijn daarmee opgedane voorkennis, heeft uitgerekend welk stuk fruit hij deterministisch bepaald zal pakken. Hoe zit het dan met de vrijheid om nog te kiezen?”

Hiermee heb je eigenlijk alleen maar de Turing Completeness van het brein (of “vrije wil”) vastgesteld.

Hetzelfde idee heb je bij computers. Stel dat je een programma maakt die uitrekent welke beslissing een computer gaat maken op basis van dat programma, en op basis van die uitkomst een andere beslissing neemt dan hij had voorspelt.
Dit is een paradox. Eigenlijk zeg je hiermee dat het onmogelijk is om voor sommige programmas te voorspellen wat de uitkomst is zonder dat programma ook daadwerkelijk uit te voeren.

Als je dit als vrije wil ziet, dan is vrije wil dus fundamenteel de Turing Completeness. Dat mag dan een emergent verschijnsel zijn, maar daar is niks menselijks aan.

Beantwoorden

Is onze vrije wil een illusie?

Dit is een premium-artikel

Delen:

Over de auteur

Reacties
Reacties verbergen

Plaats een reactie Reactie annuleren

Subtotaal	€ 0,00
Totaal	€ 0,00