De tijd zal het ­leren

Nieuw onderzoek aan klokken lijkt te verklaren waarom de tijd vooruitloopt in plaats van de andere kant op. Misschien kunnen deze alledaagse apparaten zelfs de twee grootste theorieën van de natuurkunde samenbrengen.

Een eeuw geleden kwamen twee intellectuele reuzen bij elkaar om de aard van de tijd te bespreken. De ene was de Franse filosoof ­Henri Bergson, een superster die voorafgaand aan een eerder optreden de eerste verkeersopstopping op Broadway in New York had veroorzaakt. Hij vond dat tijd méér was dan iets wat je kunt meten met klokken, beschrijven met wiskunde en verklaren met psychologie. Hij betoogde dat de manier waarop we tijd ervaren, namelijk met een duur en een richting, alleen kan worden geopenbaard door middel van filosofie.