Het superzware zwarte gat in het hart van de Melkweg is plotseling helderder gaan knipperen dan ooit tevoren. Sterrenkundigen hebben geen idee waarom.
In twee uur tijd veranderde de helderheid van het zwarte gat in het centrum van onze Melkweg met een factor 75. Astronomen denken dat Sagittarius A* zelfs nog helderder was voordat zij met de waarnemingen startten. In de afgelopen twintig jaar dat wetenschappers het zwarte gat bestuderen, is het nog nooit zo helder of veranderlijk geweest.
Ster of gat?
Tuan Do van de Universiteit van Californië in Los Angeles keek op 12 mei met de Keck-telescoop in Hawaï naar het midden van ons sterrenstelsel. Toen hij een ongewoon heldere plek op de metingen zag, dacht hij in eerste instantie dat het de ster S0-2 moest zijn, die zich in de buurt van het zwarte gat bevindt. Pas later realiseerde hij dat hij naar het gat zelf aan het kijken was.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
‘Het was vreemd omdat ik het zwarte gat nog nooit zo helder gezien had’, zegt Do. Een zwart gat licht helder op wanneer het stof en gas eromheen verwarmt. Hoewel Sagittarius A* een groot gevaarte is – met een massa van vier miljoen keer de zonsmassa – is hij minder helder dan veel andere zwarte gaten. Normaal flikkert het gat als een kaars, en soms is het zelfs te zwak om te zien.
Als het gat nog helderder wordt, zal dat het team van de Event Horizon Telescope helpen om een duidelijker plaatje te schieten van Sagittarius A*. Dat is het volgende grote doel van het team, dat in afgelopen april de allereerste foto van een zwart gat met de wereld deelde. Momenteel maakt het flikkeren van de helderheid het moeilijk om de gegevens van verschillende telescopen te combineren, zegt Do. Dat is een vereiste voor een bruikbare foto.
Gas smikkelen
Een mogelijke verklaring voor de plotse activiteit is dat het zwarte gat iets aan het opslokken is. ‘Mogelijk valt er meer gas in het zwarte gat dan gebruikelijk’, zegt Do. Dat zou ertoe leiden dat er meer spul in een schijf om het gat heen draait, waar het langs elkaar schuurt en warmer wordt. Het hete spul veroorzaakt dan een heldere gloed.
Vorig jaar naderde de nabijgelegen ster S0-2 het zwart gat. Dat zou het gas in de omgeving van het zwarte gat verstoord kunnen hebben, waardoor het nu richting het gat valt.
Een andere mogelijke verklaring wijst naar het mysterieuze gasvormige object G2, dat in 2014 langs het zwarte gat schoot. Sommige astronomen verwachtten destijds dat die dichte nadering tot kosmisch vuurwerk zou leiden, maar die activiteit bleef uit. Do zegt dat G2 misschien om een onverklaarbare reden vertraging heeft opgelopen.
Hoewel de reden voor het ongewone gedrag nog een mysterie blijft, hoopt Do dat meer waarnemingen met telescopen wat vragen kunnen ophelderen. Dat moet dan wel snel gebeuren: binnenkort verdwijnt dit deel van de sterrenhemel uit ons zicht en moeten we weer een jaar wachten op een kans om het zwarte gat te observeren.
