Uitbarstingen van de zon zorgen soms voor flinke verstoringen van het magnetisch veld van de aarde. Dit kan de biologische klok van mensen ontregelen en daardoor hun hart aantasten.
Zonnestormen die het magnetisch veld van de aarde verstoren, veroorzaken in sommige jaren in de Verenigde Staten zo’n 5500 hartgerelateerde sterfgevallen. Dat volgt uit onderzoek van epidemioloog Carolina Zilli Vieira en haar collega’s van de Harvard-universiteit.
De zon doorloopt een cyclus van hoge en lage activiteit die zich ongeveer elke elf jaar herhaalt. Tijdens perioden van hoge activiteit slingert hij geladen deeltjes en gemagnetiseerd plasma de ruimte in die het magnetisch veld van de aarde ontregelen.
‘Er komt een moment dat we een grieppandemie niet kunnen voorkomen’
Ron Fouchier staat aan de frontlinie in de strijd tegen de griep. Met nieuwe vaccins wil hij ons beschermen tegen toekomstige pandemieën.
Deze zogeheten zonnestormen kunnen storingen in onze elektriciteitsnetten veroorzaken en satellieten laten neerstorten. Daarnaast wijst een handvol studies erop dat ze het risico op hartaanvallen verhogen. Tot dusver waren deze studies echter te klein om sluitend bewijs te leveren.
Gespannen hart
De onderzoekers bestudeerden sterfgevallen tussen 1985 en 2013 in 263 Amerikaanse steden. Vervolgens vergeleken ze hartgerelateerde sterfgevallen met gegevens over zonnestormen.
Ze ontdekten dat er meer sterfgevallen door hartaandoeningen voorkwamen op dagen dat zonnestormen het magnetisch veld van de aarde hadden verstoord. In jaren met hoge zonneactiviteit stierven naar schatting 5500 mensen meer dan gemiddeld aan een hartaanval of een andere cardiovasculaire complicatie.
Om de mechanismen achter dit verschijnsel beter te begrijpen, analyseerden Zilli Vieira en haar collega’s elektrocardiogrammen van meer dan 800 mannen in de VS. Dat zijn tests waarbij de elektrische activiteit van het hart wordt gemeten. De tests waren bij deze mannen afgenomen als onderdeel van een langetermijnstudie naar de gezondheid.
Wanneer een zonnestorm het magnetisch veld van de aarde in de 24 uur voor de test had verstoord, vertoonden de mannen vaker een verminderde variabiliteit van de hartslag. Dat is een teken dat hun hart gespannen was. Het verband was met name sterk bij mannen bij wie eerder een hartziekte was vastgesteld.
‘Het klinkt vergezocht, maar ze hebben een robuuste analyse uitgevoerd’, zegt cardioloog Arnagretta Hunter van de Australische Nationale Universiteit in Canberra. ‘Als we aan cardiovasculaire risicofactoren denken, denken we meestal aan zaken als hoge bloeddruk, diabetes en roken. Dit suggereert dat we meer aandacht moeten besteden aan de invloed van de omgeving in ruimere zin.’
Biologische klok
Zonnestormen verschuiven het magnetisch veld van de aarde. Dat verstoort het normale circadiane ritme, ook wel bekend als onze biologische klok. Dit ritme speelt een belangrijke rol bij het reguleren van onze hartslag en andere lichaamsfuncties, zegt Zilli Vieira.
Hogere zonneactiviteit is eerder in verband gebracht met een toename van depressie, zelfmoord en vroeggeboorte. Volgens Zilli Vieira komen ook deze verschijnselen mogelijk voort uit circadiane verstoringen. ‘Als je bedenkt dat de zon meer dan 99 procent van de massa van ons zonnestelsel voor zijn rekening neemt, is het logisch dat hij onze gezondheid op verschillende manieren kan beïnvloeden’, zegt ze.
De onderzoekers proberen nu precies te begrijpen hoe zonneactiviteit het hart beïnvloedt. Op basis van die kennis willen ze manieren vinden om kwetsbare mensen te beschermen tegen aanstaande zonnestormen.
In 2025 wordt de volgende grote piek in zonneactiviteit verwacht. ‘Ik vind dat mensen hiervan op de hoogte moeten zijn. In de toekomst kunnen we hopelijk een aantal mitigerende maatregelen ontwikkelen’, zegt Zilli Vieira.
Ook andere diersoorten lijken last te hebben van het verschijnsel. Tijdens zonnestormen stranden walvissen bijvoorbeeld vaker en doen postduiven er langer over om hun bestemming te bereiken.
