De meeste pulsars draaien eens in de paar seconden om hun as. Onderzoekers hebben nu een extreem sloom exemplaar gevonden dat slechts eens per 76 seconden een omwenteling maakt.
Onderzoekers hebben een pulsar ontdekt die een keer per 76 seconden ronddraait. Een pulsar is een razendsnel ronddraaiende neutronenster, het overblijfsel van een ster die aan het eind van zijn leven is ontploft in een supernova. De vondst van deze relatief langzame pulsar roept vragen op over hoe lang zulke sterresten actief kunnen blijven.
Wanneer een ster van rond de tien zonsmassa’s in een supernova ontploft, blijft er een dichte klomp neutronen over: een neutronenster. Als deze neutronenklont sterk gemagnetiseerd raakt en snel ronddraait, kan hij bundels radiostraling uitzenden die regelmatig op de aarde gericht zijn, een beetje als de lichtbundels van een vuurtoren. Een neutronenster met zulk vuurtorengedrag heet een pulsar.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Neutronensterrenkerkhof
Sterrenkundige Manisha Caleb van de Universiteit van Manchester in het Verenigd Koninkrijk en haar collega’s ontdekten een vreemd exemplaar, genaamd PSR J0901-4046. Dat deden ze met behulp van observaties van de MeerKAT-radiotelescoop in Zuid-Afrika.
De pulsar bevindt zich op ongeveer 1000 lichtjaar van de aarde en draait veel langzamer rond dan iedere andere bekende actieve pulsar. Hij zendt elke 76 seconden een regelmatige puls uit van 300 milliseconden.
‘Dit is onder de neutronensterren die radiostraling uitzenden een zeer ongebruikelijk type’, zegt Caleb. ‘Hij bevindt zich qua omlooptijd in een gebied dat we het neutronensterrenkerkhof noemen, waar we verwachten dat ze geen radiopulsen meer uitzenden. De pulsar is een soort zombiester.’
Dodenlijn
Pulsars draaien gewoonlijk een keer per 0,25 tot 2 seconden om hun as. Naarmate ze ouder worden, verliezen ze energie en draaien ze steeds langzamer. Uiteindelijk stoppen ze met het uitzenden van pulsen en worden ze gewone neutronensterren. De grens waarop dit gebeurt, staat bekend als de dodenlijn.
Met de ontdekking van het team van Caleb wordt de dodenlijn meer dan twee keer lager gelegd dan voorheen. Het vorige record voor de traagst draaiende pulsar was in handen van een exemplaar dat 23 seconden nodig had voor een rotatie. ‘Ons begrip van waar de dodenlijn begint, zal dus misschien opnieuw moeten worden bekeken’, zegt Caleb. ‘Neutronensterren die op het kerkhof liggen, kunnen nog steeds radiostraling uitzenden.’
Het feit dat de ster nog steeds een pulsar is, vormt een uitdaging voor sommige theoretische modellen, zegt hoogleraar sterrenkunde Cole Miller van de Universiteit van Maryland in de Verenigde Staten.
