Strepen beschermen zebra’s doordat ze hun bewegingen maskeren. De dieren creëren met hun strepen als het ware optische illusies om roofdieren te verwarren. Dat blijkt uit onderzoek van bioloog Martin How (universiteit van Bristol) en psycholoog Johannes Zanker (Royal Holloway University of London).
De vraag waarom zebra’s zo’n opvallend kleurenpatroon hebben, houdt biologen al heel wat jaren bezig. Ook Charles Darwin en Alfred Russel Wallace waren het niet eens over de functie van de zwart-witte zebrastrepen. ‘Er wordt al langer gespeculeerd dat de strepen op een of andere manier roofdieren en bloedzuigende insecten zouden verwarren. Met ons onderzoek proberen we voor het eerst te verklaren hoe dat precies gebeurt’, zegt How. De resultaten zijn onlangs gepubliceerd in het vaktijdschrift Zoology.
Om te kijken welk effect de strepen hebben op het netvlies, simuleerden de onderzoekers de vachtpatronen van verschillende plekken van een zebra die in beweging is. Daaruit bleek dat de vachtpatronen een hoogst misleidende bron van informatie kunnen zijn. Dat roofdieren verkeerde bewegingssignalen oppikken, komt door twee optische illusies. De eerste is het zogeheten wagon-wheel effect, waarbij het lijkt alsof een wiel de andere kant op draait dan in werkelijkheid het geval is. De tweede illusie is de barber-pole illusion, die optreedt wanneer een diagonaal gestreepte paal ronddraait. De strepen lijken dan omhoog of omlaag te bewegen.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Kudde
‘Het effect van de zebra-illusie is echter zeer lokaal. Wanneer je de beesten van een afstand bekijkt, werkt de illusie niet’, zegt How. Omdat we van een afstand de omlijning van de zebra’s goed kunnen zien, kunnen we de bewegingsrichting gemakkelijk vaststellen. ‘Wanneer we ons dichtbij bevinden, is dat een ander verhaal omdat de strepen dan een groot deel van ons gezichtsveld beslaan.’ Het optische effect is volgens de onderzoeker dan ook het meest effectief op het moment dat een bloedzuigend insect wil landen of op het laatste moment dat een roofdier wil toeslaan. ‘De illusie is het meest effectief wanneer zebra’s zich voortbewegen in een kudde, omdat ze dan ook weer grote delen van het gezichtsveld beslaan’, geeft How aan.
De volgende stap voor de onderzoekers is om te bewijzen dat het mechanisme ook echt werkt. ‘Er zijn onderzoeken die aantonen dat bijtende insecten liever niet landen op zebrastrepen, maar de reden daarvoor is nog niet aangetoond’, aldus How. ‘Daarom willen we gaan testen of insecten daadwerkelijk in de war raken van de strepen die we ook gebruikten bij de simulatietest. Om zo’n test met katachtige roofdieren uit te voeren, wordt toch een stukje lastiger.’ Eerdere testen met mensen die naar de computerbeelden van zebra’s kijken, tonen aan dat zebrastrepen inderdaad in zekere mate de bewegingsrichting en de snelheid camoufleren. Maar het is een wel erg grote stap om diezelfde uitkomsten te projecteren op de laatste momenten van een achtervolging op de Afrikaanse savanne.