Diemen (NL) – Een scholier uit Hilversum wint twee uur waarneemtijd op de grootste optische telescoop ter wereld.


In het kader van het honderdjarige jubileum van de Nederlandse Vereniging voor Weer- en Sterrenkunde (NVWS) organiseerde de jongerenwerkgroep van NVWS een waarneemwedstrijd. De 18-jarige winnaar, Marcel Haas mag zijn zelfbedachte onderzoeksvoorstel uitvoeren op één van de grootste telescopen ter wereld: de Very Large Telescope in het Andesgebergte in Chili. Hij gaat hier tijdens de zomervakantie planetaire nevels in bolvormige sterrenhopen onderzoeken.
Middelzware sterren op leeftijd produceren planetaire nevels als een soort van laatste adem. Voordat ze uitdoven, stoten ze gassen uit die door de warmte van de ster oplichten. Astronomen weten vrij veel over het bestaan van zulke nevels. Hun aanwezigheid in bolvormige sterrenhopen – door zwaartekracht bij elkaar gehouden, groepen sterren – vormt echter een sterrenkundig raadsel. Volgens de huidige astrofysische modellen horen ze hier helemaal niet voor te komen. De sterren in deze hopen zijn zo licht dat ze onvoldoende energie uitzenden om de gassen om hun heen als planetaire nevels op te lichten. Van de honderdvijftig tot nu toe onderzochte sterrenhopen bleken er vier, misschien vijf clusters toch planetaire nevels te bevatten. Astronomen denken dat deze nevels ontstaan wanneer twee sterren ‘fuseren’ en samen een zwaardere ster vormen. Marcel Haas wil met de gewonnen waarneemtijd dit vraagstuk eens even flink onder de loep nemen.
Zowel de jury als de ESO (European Southern Observatory), die ook een blik wierp op de voorstellen van de vier finalisten, waren onder de indruk van het voorstel van Haas. Volgens jurylid Norbert Langer pakt Haas’ voorstel niet alleen een astrofysisch probleem aan, maar is het ook precies het soort probleem dat met slechts twee uur waarnemen met de VLT oplosbaar is.

Ellen Althuizen