Ben jij tijdens een wandeling snel gedesoriënteerd? Dan is de kans groot dat je bent opgegroeid in een stad. Vooral als die stad straten heeft die loodrecht op elkaar liggen in een raster, zoals in New York, komt dat je navigatievermogen niet ten goede.
Het opgroeien in een stad kan je gevoel voor richting nadelig beïnvloeden. Dat blijkt uit onderzoek waarbij wetenschappers het navigatievermogen van bijna 400.000 mensen uit 38 landen testten met het videospel Sea Hero Quest, dat je op je mobiele telefoon kunt spelen.
Hierbij vul je eerst wat vragen in over je leeftijd, geslacht, opleidingsniveau en waar je bent opgegroeid. Vervolgens begint het spel, waarin je een sleepbootje door een virtueel doolhof stuurt. Je doel is om het bootje zo snel mogelijk langs een aantal vlaggetjes te varen waarvan je de locatie kort kon zien op een kaart. Hoe sneller je dit doet, hoe hoger je score, in zeesterren.
'Als maaltijdbezorger heb je je te voegen naar de algoritmes'
Arbeidsrechtspecialiste Jana Retkowsky onderzocht het werk van maaltijdbezorgers. 'Door het algoritme worden ze als robots.'
Alzheimer
‘Het spel is ontwikkeld om artsen te helpen alzheimer te diagnosticeren bij patiënten’, zegt hersenwetenschapper Antoine Coutrot van het Franse onderzoeksinstituut CNRS. ‘Moeite hebben met navigatie is een van de eerste symptomen van alzheimer.’
Maar navigatievermogen verschilt erg van persoon tot persoon. Daarom is het voor een arts lastig te bepalen of iemand altijd al slecht was in navigeren, of dat het door alzheimer komt.
Het is bekend dat onder meer leeftijd, geslacht en opleidingsniveau invloed hebben op je navigatievaardigheden. Zo ontstond het idee om met een spel een database op te bouwen met informatie over diverse, gezonde mensen. Zo kan een arts bijvoorbeeld de score van de 65-jarige heer Jansen, die opgroeide in Amsterdam en universitair geschoold is, vergelijken met proefpersonen uit de database met een vergelijkbaar profiel. Dit helpt hem inschatten of hij opvallend slecht scoort, en dus mogelijk in een vroeg stadium van alzheimer zit.
Stad of platteland
Sea Hero Quest bleek een veel groter succes dan verwacht. Wereldwijd deden er ruim vier miljoen mensen aan mee. Dat leverde zo’n grote hoeveelheid informatie op, dat wetenschappers er ook ander onderzoek mee konden doen. Zo onderzochten ze de invloed van waar je opgroeit op navigatievermogen. De resultaten verschenen in het vakblad Nature.
Het belangrijkste resultaat was dat mensen die buiten steden opgroeien beter zijn in navigeren dan mensen die in een stad opgroeien. Dit effect is duidelijk als je meeneemt dat oudere mensen slechter navigeren dan jongere.
Zo bleek dat een vrouw van 75 die op het platteland opgroeide, gemiddeld genomen net zo goed navigeert als een vrouw van 65 die in een stad grootgebracht is.
Complexiteit stratenplan
‘Maar dat was niet het enige’, vertelt Coutrot. ‘Tot onze verrassing verschilden de resultaten van land tot land.’ Na een uitgebreider onderzoek bleek dat dit te maken heeft met de manier waarop de steden vormgegeven zijn.
In landen waar in de meeste steden de straten loodrecht op elkaar liggen in een raster, zoals in de Verenigde Staten en Zuid-Afrika, waren mensen die in de stad waren opgegroeid duidelijk slechter in navigeren dan mensen die erbuiten waren opgegroeid. Dit verschil was kleiner in landen met complexere steden, zoals Praag en Parijs. Deze steden hebben een ingewikkeldere stratenstructuur.
Geen garantie
Dit komt waarschijnlijk doordat het in een complexere stad of op het platteland noodzakelijker is om in de gaten te houden waar je loopt ten opzichte van referentiepunten, omdat de paden en straten kunnen kronkelen en afbuigen, waardoor je aan het begin niet precies weet waar je gaat eindigen.
Die oriëntatiestrategie lijkt goed te zijn voor je navigatievermogen. In een ‘rasterstad’ kun je makkelijker de weg vinden door simpelweg te tellen welke afslag je moet hebben.
Coutrot benadrukt dat bij het onderzoek werd gekeken naar een gemiddeld effect bij een grote groep mensen. In een complexere omgeving opgroeien is geen garantie dat je goed kunt navigeren. ‘Ik ben zelf opgegroeid in Parijs, een complexe stad’, vertelt hij. ‘Maar ik ben erg slecht in het vinden van de weg.’
