Volgens autoriteiten werd de Noord-Koreaanse Kim Jong-nam om het leven gebracht met het zenuwgas VX. Experts zetten hun vraagtekens bij deze conclusie.
Vorige week maakten Maleisische autoriteiten bekend dat er sporen van het zenuwgas VX op het gezicht en in de ogen van Kim Jong-nam was gevonden. De halfbroer van de Noord-Koreaanse dictator Kim Jong-un werd 13 februari vermoord op het vliegveld van de Maleisische hoofdstad Kuala-Lumpur.
VX is de giftigste stof op aarde. 10 milligram van de olieachtige vloeistof, minder dan een druppel, is al dodelijk. Dat maak het des te vreemder dat het een tijdje duurde voordat Kim tekenen van vergiftiging begon te vertonen. De aanvallers leken ondanks een gebrek aan beschermde kleding ook nergens last van te hebben en omstanders zijn ook niet besmet geraakt.
Socioloog over zelfmoordpreventie: ‘Probeer iemand met suïcidale gedachten uit het dal te helpen’
Socioloog Diana van Bergen en haar collega’s hebben een beurs van 9 ton gekregen voor een zelfmoordpreventieproject. ‘We weten dat er in de direct ...
Experts van chemische wapens zijn verbijsterd. ‘Ik heb op dit moment meer vragen dan antwoorden’, zegt Richard Guthrie, die bij het Stockholm International Peace Research Institute werkte.
Als er inderdaad VX is gebruikt, daalt het aantal mogelijke daders flink. Er zijn maar weinig mensen die in staat zijn om het zenuwgas te maken. VX is niet moeilijk om te synthetiseren, maar de grondstoffen van het gif worden streng gecontroleerd en zijn moeilijk om bemachtigen.
Noord-Korea, dat verdacht wordt van het beramen van de moord, heeft vermoedelijk chemische wapens in bezit. De International Crisis Group, een denktank die probeert gewapende conflicten te verminderen, schat dat het land tussen de 2.500 en 5.000 ton aan chemische wapens in opslag heeft, waaronder zenuwgassen als VX. Noord-Korea heeft ook Syrië aan chemische wapens gelopen, inclusief VX.
Het zou niet de eerste keer zijn dat VX ingezet wordt als moordwapen. De Japanse terroristische groepering Aum Shinrikyo was eind vorige eeuw in staat een kleine hoeveelheid te produceren. Met een injectiespuit sproeiden ze kleine hoeveelheden VX op hun slachtoffers.
Herkenbare symptomen
Dat eigenlijk alleen Kim symptomen had, is wat deze zaak zo vreemd maakt. VX werkt door acetylcholinesterase-enzymen te remmen. Deze enzymen breken normaal acetylcholine af, de stof die signalen doorgeeft van zenuw naar spier. Als acetylcholine niet wordt afgebroken, blijven spieren hulpeloos samengetrokken en sterft het slachtoffer door een verkrampte ademhaling.
Mensen die met VX geïnfecteerd raken vertonen ook stuiptrekkingen, schuim op de mond, een blauwe kleur en andere kenmerkende symptomen.
De Maleisische politie heeft gezegd dat twee vrouwen Kim overvielen op het vliegveld en daarbij iets in zijn gezicht smeerden. Kim zou bij de EHBO-post gezegd hebben dat de vloeistof die op zijn gezicht was gesmeerd in zijn ogen brandde.
Op camerabeelden is te zien dat een vrouw inderdaad iets in Kims gezicht smeert. Maar daarna is op de beelden te zien dat Kim zonder problemen weg weet te lopen om hulp te zoeken, zonder enige zichtbare symptomen zoals spasmes of schuim op de mond.
De vrouw die Kim zou hebben aangevallen had een doek vast in plaats van een injectiespuit en droeg geen beschermende kleding. Beide vrouwen zouden na de aanval hun handen hebben afgespoeld in een wasbak, waarbij een van hen over moest geven, wat overeenkomt met VX-symptomen. Vreemd genoeg had geen van beide vrouwen daarna nog klachten, ondanks dat ze vrij snel aan werden gehouden.
‘Een druppel of minieme hoeveelheid waar dan ook op haar lichaam zou al tot symptomen geleid moeten hebben,’ zegt chemische-wapenexpert Jean-Pascal Zanders. ‘Toen ze gearresteerd werd zijn er geen verdere klachten gemeld.’
Geen andere slachtoffers
Het is mogelijk dat de slachtoffers van tevoren waren behandeld met atropine, een middel dat de effecten van VX tegengaat. Maar het ambulancepersoneel dat Kim behandelde had nergens last van. Kim stierf later in diezelfde ambulance. De stuiptrekkingen die hij vertoonde, kunnen een teken zijn van VX, maar ook van andere gifstoffen
Zowel de aanvallers al het ambulancepersoneel zouden ook besmet moeten zijn geraakt met VX, wat vaker voorkomt bij zulke chemicaliën, maar geen van hen lijkt ergens last van te hebben gehad. Het is mogelijk dat het zenuwgas in capsules zat die pas de VX vrijlieten als de doek tegen Kims gezicht werd gewreven, maar dan zou het ambulancepersoneel nog steeds besmet moeten zijn geraakt.
Als er echt VX was gebruikt had bovendien de hal van het vliegveld ontsmet moeten worden, zegt Zanders. Maar Maleisische politie maakte bekend dat dat pas anderhalve week later was gebeurd.
Het is mogelijk dat de Noord-Koreaanse VX over de datum is geraakt. Vermoedelijk is het al enige jaren geleden gemaakt met behulp van gesmokkelde grondstoffen. Aangescherpte controles hebben het veel moeilijker gemaakt om nieuwe grondstoffen in te voeren en VX heeft maar een beperkte houdbaarheid. Het VX dat VN-inspecteurs 1991 in Irak vonden ging snel in kwaliteit achteruit.
Volgens Zanders moet Kims stoffelijke overschot gestuurd worden naar een laboratorium dat door de Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons is gecertificeerd. Zij kunnen het gebruik van VX bevestigen of uitsluiten. Zo’n lab is gelukkig dichtbij, namelijk in buurland Singapore.
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder:
- Wat doet het gif van een slang met je bloed?
- Speel voor moordenaar – of voor lijk
- Moderne Sherlock Holmes draagt een labjas