Onderzoekers hebben onlangs een mogelijk reservoir van vloeibaar water gevonden op meer dan 11 kilometer onder het oppervlak van Mars. Deze ontdekking voegt zich bij een lange reeks van mogelijke watervondsten op de rode planeet.
Op Mars is het niet zo droog als het lijkt. Miljarden jaren geleden stroomden er oceanen en rivieren over het planeetoppervlak. Nu lijkt het erop dat al het vloeibaar water is verdwenen en alleen een stoffige woestenij is overgebleven. Toch blijven er steeds weer sporen van water opduiken. Die vinden we met orbiters, sondes die in een baan om Mars cirkelen, en met landers, marskarretjes en telescoopbeelden.
Elk teken van water prikkelt de verbeelding, omdat water cruciaal is voor het bestaan van levende organismen. Daarnaast kan water nuttig zijn voor toekomstig verblijf op de planeet.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Water is op plaatsen verspreid over heel Mars gevonden, waaronder deze vijf:
1. Ondergronds
Vlak onder het droge oppervlak van Mars ligt een wonderland van waterijs. Deze ijsafzettingen worden geïsoleerd door de lagen stof die er bovenop liggen, maar door erosie en inslagen van meteorieten worden ze soms blootgesteld aan de nieuwsgierige ogen van onze Marssondes. Een enkele ijsafzetting, die onlangs is gevonden door de Mars Express-orbiter, lijkt genoeg water te bevatten om het hele oppervlak van Mars te bedekken met een oceaan van 1,5 tot 2,7 meter diep.
Er zijn ook aanwijzingen voor het bestaan van een enorm meer onder de zuidpool van de planeet. Al zijn er ook twijfels: het zou ook gewoon nat slib of vulkanisch gesteente kunnen zijn.
Een nieuw onderzoek van de InSight-lander heeft een ander mogelijk reservoir van water onthuld, in de buurt van de evenaar van de planeet. InSight vond dit water 11,5 tot 20 kilometer onder de grond door aardbevingen te detecteren en te meten hoe snel de seismische golven door de verschillende lagen van gesteente reisden. Hieruit bleek dat de rotsen waar die seismische golven doorheen gingen, verzadigd zijn met water.
2. Aan de polen
Het is moeilijk om het water onder de Marsbodem te bereiken, maar mogelijk ligt een gemakkelijker doelwit voor toekomstige ontdekkingsreizigers direct aan het oppervlak. De polen op Mars hebben ijskappen, net als die van de aarde. Dat weten we al tientallen jaren. Veel kraters op Mars hebben ook kleinere ijskappen. Dit zijn de enige plekken op Mars die koud genoeg blijven om het ijs vast te houden.
Op hoge breedtegraden op Mars, waar de lucht kouder en vochtiger is, vormt zich ook tijdelijk vorst. Op sommige koude Marsochtenden verschijnt er rijp op vulkaantoppen, wat waarschijnlijk komt doordat waterdamp uit de atmosfeer bevriest.
3. In de atmosfeer
Door de bittere kou en ijle atmosfeer zou vloeibaar water aan het oppervlak van Mars wegsublimeren, ofwel direct in gas veranderen en in de lucht verdwijnen. Het feit dat er waterdamp in de Marsatmosfeer zit, bewijst dat water en ijs over het oppervlak van de planeet migreert – maar slechts in minuscule hoeveelheden. Af en toe is er genoeg waterdamp in één gebied om een paar pluizige wolken te vormen, maar meestal is deze watervoorraad te verwaarlozen.
4. Bergafwaarts stromend
De meest controversiële tekens van water op Mars zijn de recurring slope lineae: donkere strepen die sporadisch verschijnen langs de schuine randen van kraters. Ze werden voor het eerst ontdekt in 2011. Sindsdien is er een levendige discussie onder onderzoekers over hoe ze ontstaan.
Ze komen vooral voor in de warmste delen van het jaar, dus ze kunnen veroorzaakt zijn door smeltend ijs dat naar beneden stroomt voordat het verdampt. Dat zou deze strepen tot het enige vloeibare water maken dat ooit op het oppervlak van Mars is waargenomen.
Maar het kunnen ook stromen van zand zijn. In de loop der tijd heeft de laatste hypothese aan steun gewonnen, maar sommige onderzoekers houden hoop dat er kleine beekjes van vloeibaar water op de rode planeet voorkomen.
5. In rotsen
Als Mars vroeger bedekt was met oceanen, waar is al dat water dan gebleven? Een mogelijke oplossing is dat het is opgezogen door de rotsen zelf. De Marsrovers hebben overal op de planeet mineralen gevonden met watermoleculen in hun chemische structuur.
Dit proces is onomkeerbaar, dus er is geen manier voor ons om al dat water terug te krijgen. Toch is het het onderzoeken waard: nagaan waar al het water is gebleven, is cruciaal om te begrijpen hoe Mars was voordat de planeet opdroogde. Dat is misschien wel onze beste kans om te weten te komen of Mars ooit gastvrij was voor leven.
