In zijn nieuwe boek Het gen vertelt Pulitzerprijswinnaar Siddhartha Mukherjee over de zoektocht van de mens naar de boodschap in onze genen. Het genetische mes waarmee we binnenkort mogelijk ons DNA kunnen bewerken, snijdt aan twee kanten.
Kennis over onze genen heeft vaak een grote invloed op de wereld om ons heen. Zoals Mukherjee in Het gen beschrijft, verbetert het onze geneeskunde, verandert het ons idee van menselijkheid en is het de katalysator voor hoogte- en dieptepunten in onze geschiedenis. Genetici kunnen DNA steeds sneller aflezen en bewerken. Deze technieken zullen ongetwijfeld opnieuw onze wereld veranderen – positief, zolang we er verantwoordelijk mee omgaan.
Socioloog over zelfmoordpreventie: ‘Probeer iemand met suïcidale gedachten uit het dal te helpen’
Socioloog Diana van Bergen en haar collega’s hebben een beurs van 9 ton gekregen voor een zelfmoordpreventieproject. ‘We weten dat er in de direct ...
Zou u uw eigen DNA willen inzien?
‘Daar heb ik lang over nagedacht. Op dit moment zeg ik nee. Als ik mijn DNA aflees, wil ik begrijpen wat er staat. De kennis die wij momenteel over ons genoom hebben, is niet genoeg om er iets nuttigs over te zeggen. Kan mijn genoom mij de exacte kans vertellen dat mijn kinderen een bepaalde ziekte krijgen? Kan ik daar iets aan doen als dat het geval is? Op deze twee vragen is het antwoord meestal nog nee. Die kennis zou mij dus enkel angst bezorgen.’
U raadt het af om genetische informatie af te lezen?
‘Iedereen mag zelf die keuze maken. Stel, er gaat een ziekte rond in je familie, waarvan exact bekend is welke afwijking in het DNA dit veroorzaakt, dan begrijp ik de aandrang om dit te weten. In mijn familie zit een vorm van schizofrenie in de genen. We weten echter dat er niet één gen is dat dit veroorzaakt. Daar valt dus weinig over te zeggen.’
Technieken om ons DNA aan te passen zijn in opkomst. Moeten deze worden beperkt?
‘Absoluut, het onderzoek naar deze technieken staat momenteel in de spotlights. Men probeert de grenzen te vinden, hoe ver kunnen en willen we hiermee gaan? Maar de technische vragen zijn nog zeker net zo moeilijk als de ethische vragen. Als we één gen veranderen, beïnvloedt dat ook anderen? Wat zijn de beperkingen van genbewerking? Deze vragen zijn cruciaal en we moeten ze nu beantwoorden, voordat de situatie onhandelbaar wordt.’
Kunnen we die vooruitgang nog in toom houden?
‘De situatie is vergelijkbaar met de ontwikkeling van recombinant DNA in de jaren zeventig. Daardoor kon men opeens stukken DNA uit verschillende organismen samenvoegen. Het genetisch onderzoek kwam toen in een stroomversnelling. Die vooruitgang werd snel een halt toegeroepen met een moratorium, een beperking op bepaalde aspecten van dit onderzoek, tot men de potentiële gevaren en ethische dilemma’s oploste. Dit werkte toentertijd prima. Tegenwoordig zijn er echter meer mensen en laboratoria die zich aan genetica wijden. Of iedereen een dergelijke beperking aanvaardt is nog maar de vraag.’
Hoe ziet een toekomst eruit waarin we alles weten over onze genen?
‘Zo’n toekomst kunnen wij ons bijna niet voorstellen. Met zulke kennis kunnen we van een persoon zijn aanleg en capaciteiten voorspellen, zelfs voordat diegene is geboren. Ik vind dat persoonlijk een heel vreemd idee; zo’n toekomst klinkt onherkenbaar. Het gevolg hiervan is moeilijk voor te stellen. Ik weet slechts dat de wereld waar onze kinderen in terechtkomen, steeds minder zal lijken op de onze. Daar moeten wij ons beseffen.’
Bent u eerder optimistisch of pessimistisch over de toekomst?
‘Dat is een moeilijke vraag. Ik ben ook arts; ik zie met eigen ogen hoe krachtig de technieken zijn die zelfs een ziekte als kanker genezen. Genetica verandert de wereld. Ik ken de geschiedenis van genetisch onderzoek en de ontdekkingen die hieruit volgden. Vroeger ging het volkomen verkeerd toen deze kennis door de verkeerde partijen verkeerd werd geïnterpreteerd en misbruikt. Denk maar aan de selectiedrang van Hitler in de Tweede Wereldoorlog. We krijgen meer macht over ons DNA, over onszelf, maar ook zeker over anderen. Het sleutelbegrip is dus verantwoordelijkheid.’
Veel van de ontwikkelingen klinken nogal negatief.
‘Dat klopt, maar we moeten onthouden dat genetisch onderzoek essentieel is voor de huidige geneeskunde. De meeste vaccins zijn gebaseerd op genetica; we maken insuline dankzij genetische technieken; een genetisch mechanisme ligt ten grondslag aan de resistentie van gewassen voor ongedierte. Er zijn zo veel mogelijkheden, niet alleen voor de individuele, maar ook de volksgezondheid. We moeten verstandig zijn, maar niet vergeten hoeveel kansen de techniek ons biedt.’
Altijd op de hoogte blijven van het laatste wetenschapsnieuws? Meld je nu aan voor de New Scientist nieuwsbrief.
Lees verder: