Het werd in no time een van de meest besproken onderwerpen aller tijden op internet: welke kleur heeft de jurk? Een Tumblr-gebruiker uploadde een foto van een jurk met de mededeling dat ze het met haar vrienden niet eens kon worden over de kleuren: wit en goud of blauw en zwart? Buzzfeed publiceerde de foto ook, met recordbezoekersaantallen tot gevolg. Maar welke kleur is hij nou echt?
Om je maar niet langer in spanning te houden: hij is blauw en zwart. Maar waarom zien sommigen hem als wit en goud en anderen als blauw en zwart?
Er doen al vele verklaringen de ronde, en de meeste kloppen niet. Maar vrees niet, New Scientist weet hoe het zit.
We laten complotdenkers te veel twijfel zaaien over HPV-vaccins
We leven in een tijd van vaccinatie-angst, waarin complottheorieën welig tieren. We moeten tegengas geven, zegt onderzoeker Simon Williams.
Optische illusies zoals hierboven heb je waarschijnlijk wel eens eerder gezien. Geloof het of niet, de twee vlakken A en B, zijn precies dezelfde grijstint. Doordat aanwijzingen in de afbeelding suggereren dat B in de schaduw ligt, interpreteer je het als een licht gekleurde vierkant, donkerder gemaakt door de schaduw.
Een soortgelijke truc kan ook gedaan worden met kleuren, zoals Erin Goddard van Macquarie University in Sydney, Australië, opmerkt. Kijk eens naar deze volgende afbeelding:
Beide vlakken zijn grijs, maar je ziet er één als geel en één als blauw. Dat komt doordat je in beide gevallen wat je ziet onbewust corrigeert voor welke kleur je denkt dat het licht is.
Je doet dat om een samenhangend beeld van de wereld om je heen te creëren. Je ziet een stuk wit papier als wit, ongeacht of je buiten bent (onder de blauwe hemel) of binnen (onder rood-getint kaarslicht). Dat komt doordat de kleur van het papier door je hersenen weer wit gemaakt wordt. Je compenseert als het ware de kleur van de lichtbron.
Bij de illusie hierboven corrigeer je aan de linkerkant voor een lichtbron waarvan je denkt dat die geel is, waardoor het grijze vierkant blauw lijkt. Aan de rechterkant gebeurt het tegenovergestelde.
Mengsel
En nu naar die jurk. Het belangrijkste is dat we een denkbeeldige lichtbron corrigeren, zoals in het voorbeeld hierboven. Maar er zijn twee aspecten die deze foto erg moeilijk te interpreteren maken, wat ertoe leidt dat mensen geneigd zijn om ‘m anders te zien.
Ten eerste bestaat de kleur van de jurk uit een ingewikkeld mengsel. Als je de RGB-waarden van de goud/zwart opzoekt, komen ze eruit als een ‘geelachtig/goud/bruin’, zegt Bart Anderson van de Universiteit van Sydney. Tegelijkertijd is ‘wit/blauw’ ook een mengsel. ‘Als je naar het beeld zelf kijkt – de kleuren in het beeld – zijn ze goud en zeer licht blauw,’ zegt hij, waarmee hij duidelijk een kant kiest in de controverse.
Het tweede aspect dat het zo ambigu maakt, is dat de foto nauwelijks aanwijzingen bevat die je vertellen hoe je de kleur van de lichtbron moet interpreteren. Je kunt niet eens zien of hij in de schaduw hangt of niet, wat een groot verschil kan maken, zegt Goddard.
‘Schaduwen maken dingen niet alleen donkerder, ze schaduwen ‘veranderen’ vaak ook de kleur van een deel van wat je ziet. Direct zonlicht maakt bijvoorbeeld behoorlijk geel, terwijl in de schaduw met diffuser licht dingen eerder blauw lijken’, zegt ze. ‘Kunstenaars voegen daarom blauw toe aan schaduwen om ze overtuigender te maken.’
Zonder aanwijzingen hoe ze moeten corrigeren voor de lichtbron, tasten mensen in het duister en zien ze het willekeurig op een van de twee mogelijke manieren. En zodra je het op één manier ziet, is het moeilijk de andere manier nog te zien.
Iets soortgelijks gebeurt met de bekende draaiende ballerina, zegt Goddard. Zodra je haar de ene kant op ziet draaien, kun je heel moeilijk omschakelen naar de andere kant.
Anderson is gefascineerd door deze eigenschap van illusie. Hij begon als een ‘wit-gouder’. Toen New Scientist contact met hem zocht, dacht hij zelfs dat het een hoax was. ‘Ziet een van jullie ook maar iets zwarts aan deze jurk?’ vroeg hij mij en een andere onderzoeker in een e-mail. Na een tijdje met de afbeelding gespeeld te hebben veranderde hij in een ‘zwart-blauwer’. ‘Ik kan terugswitchen naar mijn originele perceptie, terwijl ik in dit soort gevallen meestal beide versies kan zien. Daarom vind ik dit heel interessant.’
Het zou ook iets te maken kunnen hebben met ‘interne bias’, zegt Anderson. ‘Mensen kunnen verschillende inschattingen van de kleurbalans hebben – dat wil zeggen, wat telt als ‘neutraal’, zegt hij. Aangezien deze illusie mensen zo sterk in verschillende kampen verdeelt, kan het interessant zijn de aard van die interne bias verder te onderzoeken.
Lees ook: