Mainz (D) – De hoeveelheid kwik in de atmosfeer is het afgelopen decennium zo sterk gedaald, dat wetenschappers nu twijfelen aan hun modellen.


Dat er op het Noordelijk Halfrond meer kwik in de atmosfeer is dan op het Zuidelijke, daar zijn de wetenschappers het over eens. Dat het atmosferisch kwikgehalte daalt, dat blijkt duidelijk uit recente metingen. Maar dat volgens die metingen dit kwikgehalte bijna vier keer sterker is afgenomen dan volgens eerdere onderzoeken de kunstmatige uitstoot is afgenomen, dat is wonderlijk.

Het vloeibare metaal kwik komt als gas voor in de atmosfeer. Het komt vrij uit natuurlijke bronnen, en natuurlijk ook door menselijke processen. Vuilverbranding, kolen stoken en de verbranding van biomassa leveren een bijdrage aan het kwikgehalte aan de atmosfeer. Nu is kwik geen ongevaarlijk element. Als het in de natuur wordt omgezet in bijvoorbeeld het schadelijke methylkwik, kan het worden opgenomen in plankton en vissen en hoog in in de voedselketen zich ophopen in bijvoorbeeld tonijn. Jaarlijks wordt wereldwijd 5000 ton atmosferisch kwik afgezet.
Een internationale groep wetenschappers, aangevoerd door Franz Slemr van het Max-Planck-Institut für Chemie, verzamelde jarenlang meetgegevens over het atmosferisch kwikgehalte. Ze hadden zes vaste meetplekken op het Noordelijk Halfrond en twee op het Zuidelijke Halfrond. Daarnaast hebben ze sinds 1977 tijdens acht transatlantische cruises kwikmetingen uitgevoerd. Het kwikgehalte in de atmosfeer nam in de jaren zeventig en tachtig toe, daalde vervolgens tot een minimum halverwege de jaren negentig en is sindsdien op een stabiel niveau. Op het Noordelijk Halfrond is de concentratie driemaal hoger dan op het Zuidelijke.
Volgens de gangbare modellen levert de natuur de helft van het kwik in de atmosfeer, en menselijke processen de andere helft. Ga je ervan uit dat de natuur een constante leverancier is, dan moet de afname met zeventien procent tussen 1990 en 1996 overeenkomen met een daling van de uitstoot door menselijke processen met 34%. Volgens eerdere studies is die afname slechts 10%. Daar klopt iets niet, maar wat is onduidelijk. Leveren natuurlijke processen veel minder kwik aan de atmosfeer dan gedacht, begrijpen we nog te weinig van de rol van kunstmatige bronnen of is er een andere verklaring?

Erick Vermeulen