Niet de komst van de moderne mens, maar klimaatverandering heeft de Neanderthalers de das omgedaan. Neanderthalers en moderne mensen leefden weliswaar zo’n 20.000 jaar lang allebei in Europa, maar hebben elkaar waarschijnlijk nooit ontmoet.
Dat stelt Gerd-Christian Weniger, archeoloog en directeur van het Neanderthal-museum in het Duitse plaatsje Mettman in een nog te verschijnen publicatie in het vakblad Quaternary International. Volgens Weniger werden de Neanderthalers en de moderne mensen in Europa om de beurt verjaagd door snelle klimaatveranderingen.
Al jaren vragen archeologen zich af hoe het komt dat de Neanderthaler zo’n 30.000 jaar geleden uit Europa verdween, kort nadat onze eigen soort Homo sapiens zich er vestigde. De gangbare theorie is dan ook dat onze voorouders de Neanderthalers op de een of andere manier verdreven.
Kunnen fagen helpen in de strijd tegen antibioticaresistentie?
Faagtherapie kan de toegenomen antibioticaresistentie het hoofd bieden. Deze kleine virussen kunnen specifieke bacteriën doden.
Koudegolven
Maar volgens Weniger is Homo sapiens onschuldig. In plaats daarvan waren het zeker vier opeenvolgende periodes van snelle afkoeling van het klimaat die de Neanderthaler de das omdeden. De Neanderthaler zal daarvoor zuidwaarts zijn gevlucht, stelt Weniger. Maar daar stuitte de Neanderthaler op nieuwe problemen: klimaatsimulaties laten zien dat het zuiden van Europa, zoals in het huidige Spanje en Portugal, tijdens de koudegolven extreem droog was.
Na enkele eeuwen zal er op de droge toendra’s van Spanje echter een savannelandschap zijn ontstaan. Dat was een zeer geschikte leefomgeving voor Homo sapiens, die uit Afrika kwam. ‘Het was voor moderne mensen een fantastische leefomgeving’, zegt Weniger. ‘Zo’n vijfhonderd jaar lang had je er grasland waar grote kudden grazers leefden.’
Seks
De nieuwe klimaattheorie lost een diep raadsel op waarmee archeologen sinds enige tijd in hun maag zitten. Genetisch onderzoek van Neanderthaler-DNA wees afgelopen lente uit dat Neanderthalers wel seks hadden met moderne mensen, maar alleen 80.000 jaar geleden en alleen in het Midden-Oosten. Dat is vreemd, want rond 30.000 jaar geleden leefden er in Europa ook zowel Neanderthalers als moderne mensen.
Maar volgens Weniger is het antwoord eenvoudig: de moderne mensen en de Neanderthalers hebben in Europa nooit samengeleefd, omdat ze beurtelings hetzelfde gebied bewoonden. ‘We denken dat er vanaf ongeveer 50.000 jaar geleden sprake was van een jojo-effect van de populaties’, zegt Weniger. ‘Ze moesten om de beurt verhuizen voor het veranderende klimaat.’