Astronomen hebben vreemde slierten van warm gas gevonden in de buurt van het superzware zwarte gat in het centrum van de Melkweg. Deze gasslierten zijn mogelijk op weg naar de aarde.
Het centrum van ons sterrenstelsel zit vol met honderden merkwaardige draden van heet gas. Deze zogeheten filamenten zijn mogelijk ontstaan door een uitbarsting van Sagittarius A*, het superzware zwarte gat in het hart van de Melkweg.
Astronoom Farhad Yusef-Zadeh van de Northwestern Universiteit in de VS en zijn collega’s vonden de gasslierten met behulp van gegevens van de MeerKAT-radiotelescoop in Zuid-Afrika. In de jaren tachtig ontdekte Yusef-Zadeh al een reeks verticale filamenten: draden die loodrecht op de Melkwegschijf staan. De nieuwe filamenten zijn echter horizontaal: ze liggen in hetzelfde vlak als de schijf.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Die horizontale ligging had Yusef-Zadeh totaal niet verwacht. ‘De verticale filamenten liggen op één lijn met het magnetisch veld van het sterrenstelsel. De overige filamenten zouden in willekeurige richtingen moeten staan’, zegt hij. ‘Ik was daarom verrast door het patroon dat ik zag – in eerste instantie geloofde ik het niet.’
Jet
De verticale filamenten zijn tot wel 150 lichtjaar lang en bestaan waarschijnlijk uit hoogenergetische elektronen. De horizontale filamenten zijn daarentegen slechts vijf tot tien lichtjaar lang en bestaan vermoedelijk uit gas. Ze wijzen allemaal in de richting van Sagittarius A*. Ook lijken ze weg te bewegen van het zwarte gat, naar de buitenste regionen van het sterrenstelsel – het gebied waarin de aarde zich bevindt.
De oriëntatie van de horizontale filamenten wijst er samen met hun beweging op dat ze zijn gevormd door een straal gas en straling die uit Sagittarius A* is geschoten. Het gas waar deze jet voorbijraasde, werd tot slierten uitgerekt. Dat de slierten zich nog altijd relatief dicht bij het zwarte gat bevinden, geeft aan dat de uitbarsting waarschijnlijk ‘slechts’ zo’n 6 miljoen jaar geleden begon. Misschien is ze zelfs nog steeds aan de gang, zij het met een veel lagere intensiteit.
Draaias
Onderzoek naar het gebied vlak naast Sagittarius A* heeft al enkele aanwijzingen opgeleverd dat zo’n uitbarsting daadwerkelijk heeft plaatsgevonden. Dit is echter nog niet bewezen. ‘We willen deze grootschalige structuren graag samenvoegen met kleinschalige structuren rond het zwarte gat, en op die manier laten zien dat er echt een jet uitkomt die zich langs de schijf van het sterrenstelsel beweegt’, zegt Yusef-Zadeh. ‘Dat zou ingrijpende gevolgen kunnen hebben voor ons begrip van de draaias van het zwarte gat.’
Het bestaan van zo’n horizontale jet zou namelijk kunnen betekenen dat de draaias van Sagittarius A* loodrecht staat op die van het sterrenstelsel als geheel. Dat zou een belangrijke aanwijzing zijn over hoe ons sterrenstelsel ooit is gevormd en hoe de wisselwerking met het centrale zwarte gat nu verloopt.
