Vorige week is het record van de hoogste gemiddelde mondiale luchttemperatuur maar liefst drie keer verbroken. Daardoor was dit de warmste week sinds het begin van de metingen in de jaren 1850.
Op donderdag 6 juli 2023 heeft de temperatuur op aarde voor de derde keer in een week een recordhoogte bereikt. Twee meter boven het aardoppervlak bedroeg de gemiddelde mondiale luchttemperatuur 17,23 °C. Dat volgt uit voorlopige gegevens van de National Oceanic and Atmospheric Administration die zijn verzameld door de Climate Reanalyzer van de Universiteit van Maine in de Verenigde Staten.
Daarmee werd het gedeelde record van 4 en 5 juli 2023 (17,18 °C) overtroffen. Die twee dagen hadden op hun beurt het record van 3 juli 2023 (17,01 °C) verbroken.
Is het aardse magneetveld de weg kwijt?
Volgens sommigen kan het aardmagneetveld elk moment omkeren. Is er reden tot zorg?
De periode van 30 juni tot en met 6 juli vormde de warmste week op aarde sinds het begin van de instrumentele metingen in de jaren 1850. Volgens klimaatonderzoeker Karsten Haustein van de Universiteit van Leipzig in Duitsland is de aarde niet meer zo warm geweest sinds het Eemien, een tijdperk tussen twee ijstijden, zo’n 120.000 jaar geleden.
Catastrofale situatie
‘De situatie waar we nu getuige van zijn, toont aan dat de klimaatverandering uit de hand loopt’, zei António Guterres, secretaris-generaal van de VN, vorige week in een verklaring. ‘Als we doorgaan met het uitstellen van noodzakelijke maatregelen, denk ik dat we een catastrofale situatie tegemoet gaan, zoals de temperatuurrecords laten zien.’
De records zijn voor een deel bevestigd door Copernicus, de klimaatmonitoringsdienst van de Europese Unie. Diens ERA5-dataset heeft namelijk op 3 en 4 juli eveneens recordtemperaturen vlak boven het aardoppervlak geregistreerd, en uit voorlopige gegevens blijkt dat dat op 5 juli weer het geval was.
Tot vorige week waren de warmste dagen ooit gemeten in augustus 2016 en juli 2022. Toen was de gemiddelde temperatuur volgens Climate Reanalyzer wereldwijd 16,92 °C.
Straalstroom
Volgens klimaatonderzoeker Piers Forster van de Universiteit van Leeds in het Verenigd Koninkrijk heeft de verzengende hitte van de afgelopen weken in Canada, de VS en Mexico – waar de temperaturen op sommige plaatsen boven de 46 °C zijn uitgekomen – voor een flink deel bijgedragen aan het record.
De hoge temperaturen wereldwijd worden veroorzaakt door een combinatie van klimaatverandering en een ongewone golving in de straalstroom, een band van sterke winden hoog boven de Noord-Atlantische Oceaan. Dit zogeheten omega-patroon houdt het warme weer op zijn plek. Volgens Forster kan dat een secundair effect zijn van klimaatverandering.
‘Het is heel eigenaardig’, zegt hij. ‘We nemen sowieso waar dat klimaatverandering de oppervlaktetemperatuur van de aarde doet stijgen. Maar daarnaast kan klimaatverandering ook een effect hebben op de luchtcirculatie. Dat is mogelijk heel zorgwekkend, want dat zou betekenen dat we vaker in dit soort lange periodes van extreme hitte terecht zouden komen.’
Warmste jaar ooit?
Door een versnellend El Niño-klimaatpatroon, waarbij hogere temperaturen in de Stille Oceaan zorgen voor warmer, extremer weer over de hele wereld, kunnen er later dit jaar nog meer records worden verbroken, zegt klimaatwetenschapper Robert Rohde van het onderzoeksinstituut Berkeley Earth in Californië. Hij denkt dat 2023 ‘eerder wel dan niet’ het warmste jaar ooit gemeten wordt.
Ongewoon hoge wintertemperaturen hebben eerder dit jaar op Antarctica geleid tot een recordlaagte van het zee-ijs. Ook dit zal hebben bijgedragen aan de huidige hoge temperaturen wereldwijd, zegt Haustein. Samen met de komst van El Niño en de voortdurende door de mens veroorzaakte klimaatverandering zorgt dat er volgens hem voor dat we binnenkort weer een nieuw record kunnen verwachten. ‘Dat is in feite onvermijdelijk’, zegt hij.
Als de El Niño is afgelopen – waarschijnlijk over ongeveer twee jaar – dan zullen de gemiddelde temperaturen wereldwijd weer dalen naar normale niveaus, zegt Forster. Maar door klimaatverandering zullen we alsnog te maken krijgen met een ‘voortdurend opwarmende basislijn’. De uitstoot van broeikasgassen zo ver en zo snel mogelijk terugdringen is volgens hem de beste manier om recordhitte in de toekomst tot een minimum te beperken.
‘We kunnen echt op een positieve manier beïnvloeden in welke mate de temperatuur in de komende twee decennia stijgt’, zegt hij. ‘Het kan een klein beetje erger worden dan nu, maar ook heel veel erger.’
