Op 13 april begint de reis van JUICE, de nieuwste ruimtesonde van de Europese ruimtevaartorganisatie ESA. Bestemming: de drie ijzige manen van Jupiter: Callisto, Europa en Ganymedes. Onder het ijs liggen grote oceanen, die mogelijk een geschikte omgeving zijn voor het ontstaan van leven.
Update 13 april: Vanwege kans op onweer is de lancering uitgesteld. Vrijdag 14 april om 14.14 uur zal een nieuwe poging worden gedaan.
Update 14 april: Vrijdag 14 april om 14.14 uur is JUICE succesvol de ruimte in gebracht.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Donderdag 13 april om 14.15 uur Nederlandse tijd zal de JUICE-missie (JUpiter ICy moons Explorer) van de aarde vertrekken. Als alles goed gaat, bereikt JUICE Jupiter rond juli 2031. Op 9 februari is de ruimtesonde aangekomen in Frans-Guyana, vanwaar het met de raket Ariane 5 de aarde zal verlaten, op weg naar Jupiter.
Doel van de missie
De bekende natuurkundige Galileo Galilei was de eerste die ze met veel detail zag: de vier Galileïsche manen Io, Callisto, Europa en Ganymedes. Sindsdien zijn diverse missies langs Jupiter en zijn manen gevlogen, maar nooit zo lang en uitgebreid als deze. Met JUICE willen astronomen het ‘schoolvoorbeeld’ van een gasplaneet in kaart brengen. Een grote vraag is namelijk hoe gasreuzen zich vormen, en of er op de manen rondom zo’n planeet leven mogelijk is. Extra interessant, want buiten ons sterrenstelsel zijn nog veel meer gasreuzen te vinden.
Voor antwoorden kijkt de missie naar de ijzige manen van Jupiter, omdat onder het ijs vloeibare oceanen liggen. Hier zouden de juiste omstandigheden voor het ontstaan van leven kunnen heersen, bijvoorbeeld rond vulkanische activiteit. Heetwaterbronnen in de diepzee van de aarde zitten immers ook vol leven dat niet afhankelijk is van de zon. Een ander doel van de missie is beter zicht krijgen op hoe ons zonnestelsel is ontstaan.
Voor het beantwoorden van al deze vragen heeft JUICE in totaal tien geavanceerde meetapparaten bij zich. Die vallen in drie categorieën: camera’s, geofysische apparatuur voor het in kaart brengen van oppervlaktes en atmosferen en instrumenten voor het meten van de fysieke deeltjes die JUICE in de ruimte tegenkomt.
Tijdlijn
De weg naar Jupiter gaat niet in een rechte lijn. Om snelheid op te bouwen, krijgt JUICE vier zogenoemde zwaartekrachtsslingers. Bij een zwaartekrachtsslinger maakt een ruimtesonde gebruik van het zwaartekrachtsveld van een planeet om de richting en snelheid aan te passen. Vandaar dat JUICE eerst twee keer langs de aarde komt, dan langs Venus, en dan nogmaals langs de aarde, voordat de weg naar Jupiter leidt.
Die eerste keer langs de aarde is extra bijzonder, omdat JUICE anderhalve dag ervoor ook al langs onze maan komt. Deze maan-aarde zwaartekrachtsslinger is nog nooit eerder uitgevoerd. Als de lancering daadwerkelijk in april plaatsvindt, zal deze maan-aarde zwaartekrachtsslinger plaatsvinden in augustus 2024.
Na aankomst bij Jupiter in juli 2031, zal JUICE 35 zogenoemde flyby’s maken langs Callisto, Europa en tot slot Ganymedes. Tijdens de flyby’s wordt onder andere gemeten hoe dik het ijs is. Ook willen astronomen tijdens de flyby’s van Europa graag bepalen waar de beste landingsplaats is voor een eventuele missie naar het oppervlak van deze maan.
Het laatste item op de agenda is Ganymedes. Dit is de enige maan in ons zonnestelsel met zijn eigen magneetveld. Vandaar dat JUICE hier de interacties tussen het magneetveld van deze maan en dat van Jupiter gaat bestuderen.
Bijdrages uit de buurt
JUICE is een samenwerking tussen vliegtuigbouwer Airbus en de Europese Unie, de Verenigde Staten, Japan en Israël. Het project kostte anderhalf miljard euro en loopt al ruim vijftien jaar. JUICE krijgt ook een bijdrage uit het Nederlandse Dwingeloo, van onderzoeksinstituut JIVE. Zij zijn verantwoordelijk voor de radioastronomie waarmee de snelheid en de coördinaten van JUICE via aardse radiosatellieten in beeld wordt gebracht. Het communicatiesubsysteem dat in JUICE zit komt ook uit de buurt, van het bedrijf Antwerp Space in het Belgische Hoboken.
