Een man die blind geboren is, heeft een zeldzame vorm van synesthesie – een neurologisch verschijnsel waarbij een waarneming zintuigen prikkelt die gewoonlijk niks met die waarneming te maken hebben. Getallen, dagen van de week en maanden voelen voor deze man aan als verschillende texturen.
Wanneer mensen met synesthesie een geluid horen, zien ze een kleur of voelen ze een textuur. De aandoening is nu voor het eerst gerapporteerd bij iemand die blind is geboren. Dat toont aan dat zicht niet noodzakelijk is voor de ontwikkeling van synesthesie, ook al is dat zintuig in veel gevallen van synesthesie betrokken.
Neurowetenschapper Roberto Bottini van de Universiteit van Trento in Italië en zijn collega’s bestudeerden een 40-jarige man die blind is geboren. Bottini ontmoette de man bij toeval. ‘Hij was een gemeenschappelijke vriend van een vriend,’ zegt hij. ‘Hij vertelde me over deze prachtige en zeer complexe synesthesie in zijn hoofd.’
‘Ik probeer robots te ontwikkelen die ook echt een nieuwe stap maken’
Hoe werkt vliegen? Dat lijkt een simpele vraag, maar voor luchtvaarttechnicus en bioloog David Lentink is het een levenslange zoektocht.
De man voelt texturen met zijn wijsvingers wanneer er over verschillende getallen, maanden en dagen van de week wordt gesproken. Hij associeert elk getal ook met een denkbeeldige kubus.
Herhaald experiment
Om meer te leren over de synesthesie van de man, bevestigden de onderzoekers veertig materialen op een bord. Ze gaven hem een paar minuten om ze te voelen. Vervolgens vroegen ze hem om materialen uit te kiezen die het best pasten bij hoe bepaalde getallen, maanden of dagen van de week voor hem aanvoelen. Het getal 3 voelt voor hem aan als fluweel, terwijl april aanvoelt als plastic.
Ze voerden hetzelfde experiment ook uit met tien mensen zonder synesthesie, die geblinddoekt waren. Een maand later herhaalden de man en deze tien mensen de test met de materialen. Die waren toen opnieuw gerangschikt op het bord om te zien of de relatie tussen texturen en getallen, maanden en dagen hetzelfde bleef. De geblinddoekte deelnemers wezen gemiddeld bij 7 procent van de getallen dezelfde combinatie aan, terwijl de man 75 procent scoorde. Eerdere studies hebben aangetoond dat mensen met visuele synesthesie bij soortgelijke tests boven de 90 procent scoren.
De onderzoekers hebben synesthesie waarbij getallen als kubussen in de denkbeeldige ruimte verschijnen niet getest.
Bij de overgrote meerderheid van synesthesiegevallen is zicht betrokken, maar deze bevinding toont aan dat zien niet noodzakelijk is voor het ontstaan van het verschijnsel, zegt Bottini. Hij is nog steeds verbijsterd over waarom geen andere blinde mensen deze aandoening eerder hebben gemeld. ‘Er zouden meer mensen moeten zijn, statistisch gezien,’ zegt hij. ‘Misschien maakt blindheid de ontwikkeling van synesthesie zeldzamer?’
Visie niet noodzakelijk
‘Deze interessante bevindingen maken het onwaarschijnlijk dat visie noodzakelijk is voor het ontwikkelen van synesthesie, in tegenspraak met sommige eerdere beweringen,’ zegt neurowetenschapper Clare Press van de Universiteit van Londen.
‘Het is mogelijk dat het gezichtsvermogen de overhand heeft bij veel percepties en synesthesieën, maar niet omdat de hersenen het gezichtsvermogen op een totaal andere manier verwerken dan geluiden of aanrakingen,’ zegt ze. ‘De extra intern gegenereerde signalen die bij synesthesie worden waargenomen, kunnen een blind persoon zelfs helpen om informatie te herinneren, door zich effectief texturen voor te stellen die bij getallen horen.’
