Vleermuizen zetten voor sommige geluiden dezelfde vocalisatietechniek in als menselijke heavymetalzangers of Tibetaanse keelzangers, wijst Deens onderzoek uit. Het is voor het eerst dat wetenschappers een filmpje hebben kunnen maken van een vleermuisstrottenhoofd dat geluid produceert.
Hoe vleermuizen hun strottenhoofd inzetten bij het maken van een bepaald geluid, blijkt identiek te zijn aan de manier waarop keelzangers uit Tuva in Zuid-Siberië, Tibet of Mongolië dat doen, en ook aan het grunten van metalzangers. Dat blijkt uit onderzoek van de Universiteit van Zuid-Denemarken, dat onlangs verscheen in PLOS Biology.
Als het aankomt op geluid, zijn vleermuizen unieke dieren. Ze hebben een gigantisch bereik en kunnen zowel enorm hoge als relatief lage frequenties halen met hun strottenhoofd. Hoewel we bij lange na niet van al deze geluiden weten waarom vleermuizen ze maken, is er steeds meer bekend over hoe ze geproduceerd worden.
Mieren zijn magnifieke navigators
Mieren zijn in staat tot verbazingwekkende navigatieprestaties. Misschien kan waardering hiervoor helpen om deze insectensoorten te behouden.
Om dit te onderzoeken, gebruikten Jonas Håkansson van de Universiteit van Zuid-Denemarken in Odense en collega’s het vrijgemaakte strottenhoofd van vijf gedode watervleermuizen. Deze strottehoofden filmden ze met een slow motion-camera, waarbij ze met een luchtstroom een natuurlijke vocalisatie probeerden na te bootsen.
Valse techniek
Wat blijkt: de vleermuizen zetten hun ‘valse’ stembanden in voor sociale roepen. Deze stembanden bevinden zich vlak boven de ‘ware’ stembanden. Ze heten zo omdat ze eruit zien als de gewone stembanden, maar bij normale productie van geluid bij een mens niet worden ingezet. Alleen keelzangers gebruiken ze.
Dat doen deze zangers, en de vleermuizen, door de valse stembanden omlaag te bewegen zodat ze samen met de normale stembanden beginnen te trillen. ‘Hierdoor worden de stembanden zwaarder, waardoor ze op heel lage frequenties kunnen vibreren’, zegt Håkansson in een persbericht.
Het is voor de vleermuis dus een kwestie van de valse stembanden omlaag bewegen. Dan produceert het vliegende zoogdier volgens de onderzoekers een roep tussen de 1 en 5 kilohertz. Dat zijn tonen die nog wel binnen het bereik van het menselijk oor liggen. Eerder veldwerk wees uit dat de sociale roep van de watervleermuis helemaal niet hoorbaar is voor mensen.
Sociaal gedrag
‘Ik vond dit verrassend interessant om te lezen’, zegt Herman Limpens, vleermuisonderzoeker bij de Zoogdiervereniging, die niet betrokken is bij het onderzoek. Voor de bescherming van vleermuizen hebben we er niet veel aan, zegt hij, maar het is belangrijk om dit soort dingen te onderzoeken. ‘We dachten al het een en ander over hoe en waarom ze juist hoge of lage frequenties inzetten, maar deze gegevens bevestigen dat het klopt. Dat is mooi om te zien.’
Waarom vleermuizen communiceren met deze lagere frequenties, is volgens Limpens duidelijk: ‘Die komen verder dan de ultrasone geluiden die ze gebruiken bij echolocatie. Bij echolocatie zetten ze hoge frequenties in, die heel precies gericht kunnen worden, maar niet zo ver komen. Voor een sociale roep wil je juist een geluid dat over een grotere afstand gehoord wordt, en dat ook in meerdere richtingen uitslaat.’
Over de methodiek kan de vleermuisonderzoeker vanuit zijn expertise niet al te veel zeggen. Wel valt hem op dat de onderzoekers kennelijk deze dieren mochten vangen en doden voor het onderzoek. ‘Daar moet je ontheffing van de Deense beschermingswetten voor krijgen.’ De watervleermuis is ook in Denemarken een beschermde soort. In het onderzoek staat beschreven dat de acht watervleermuizen volledig volgens de Deense regelgeving zijn gevangen en gedood voor het verwijderen van de organen.
