Mars beeft, diep onder het oppervlak. Het team achter de NASA-lander InSight, die in november 2018 het Marsoppervlak bereikte, heeft data vrijgegeven van de eerste tien maanden van de missie. Die laat zien hoe complex de planeet is, van atmosfeer tot diepe ondergrond. Dit is een aantal van de fascinerendste ontdekkingen tot nu toe.
1. Grote Marsbevingen
Het belangrijkste doel van InSight is Marsbevingen meten. Deze kunnen het gevolg zijn van ondergrondse seismische activiteit of van objecten die het planeetoppervlak raken. Tot nu toe heeft de lander 24 relatief flinke bevingen gemeten van magnitudes tussen de 3 en 4.
Deze Marsbevingen vinden hun oorsprong op grotere diepte dan de meeste bevingen op aarde, zegt teamlid Philippe Lognonné van de Universiteit van Parijs tijdens een persbriefing. Dit betekent dat hoewel ze absoluut niet nietig zijn, je er waarschijnlijk nauwelijks iets van zou merken als je op het planeetoppervlak staat.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Twee van de bevingen traden op in de regio Cerberus Fossae, waar breuken in de grond een indicatie zijn voor vulkanische activiteit ergens in de afgelopen tien miljoen jaar. Het nu waargenomen seismische geschud kan een overblijfsel zijn van dat vulkanisme, zei Sue Smrekar van NASA’s Jet Propulsion Labaratory (JPL) in Californië, die ook lid is van het InSight-team.
InSight moet de eerste écht grote beving echter nog meten. ‘De grotere bevingen lijken voorlopig minder frequent op te treden dan verwacht’, zegt Bruce Banerdt van JPL, de hoofdonderzoeker van de missie. Waarom, dat is onduidelijk.
2. Kleine Marsbevingen
De rest van de 174 bevingen die zijn ontdekt tijdens InSight’s eerste tien maanden waren relatief klein, wat het moeilijker maakt om erachter te komen waar ze precies optraden en wat voor oorzaak erachter schuilgaat. Sindsdien heeft de lander nog meer kleine Marsbevingen gemeten, maar die zitten nog niet in de nu vrijgegeven gegevens.
‘We hebben nu ongeveer 450 bevingen gesignaleerd, die waarschijnlijk over de hele planeet zijn verspreid en allerlei verschillende oorzaken hebben’, zei Smrekar. ‘Op dit moment hebben we veel meer gegevens dan conclusies en zijn we vooral bezig met proberen te begrijpen wat Mars ons wil vertellen.’
3. Water
De manier waarop seismische golven door de planeet bewegen, hangt af van de structuur van de grond en hoeveel water die bevat. Bevingen kunnen dus iets vertellen over de verspreiding van water in de Marsondergrond. ‘De bovenste lagen van de korst van de planeet lijken mineralen te bevatten waar water in opgesloten zit’, zegt Banerdt.
De korst is droger dan die van de aarde, maar behoorlijk wat vochtiger dan die van de maan. Als InSight grotere Marsbevingen van grotere diepte meet, dan zouden die ons meer kunnen vertellen over waar we het aanwezige water precies kunnen vinden.
4. Eigenaardig sterke magnetische velden
Mars heeft op dit moment geen constant magnetisch veld zoals de aarde, maar miljarden geleden was dat er waarschijnlijk wél. In plaats daarvan heeft het nu kleinere gebieden met magnetische velden, veroorzaakt door gesteente waarin het magnetisme gedurende vele millennia bewaard is gebleven. Sommige van die velden hebben we gemeten met satellieten, maar InSight heeft de eerste magnetometer ooit op het Marsoppervlak geplaatst.
‘Onverwacht zien we een stabiel veld dat ongeveer tien keer sterker is dan voorspeld op basis van satellietobservaties. Dat betekent dat er op de landingsplek van InSight magnetisch gesteente is’, zegt Catherine Johnson van de Universiteit van British Columbia in Canada, een ander InSight-teamlid. Dit gesteente bevindt zich waarschijnlijk diep ondergronds.
Het eeuwenoude magnetisme daarvan vertelt ons iets over de geschiedenis van de diepe Martiaanse ondergrond. ‘Als het gesteente zou zijn verwarmd tot enkele honderden graden Celsius, dan was het magnetisme verloren gegaan’, zegt Johnson. Dus moet het relatief koel zijn gebleven sinds het miljarden jaren geleden gemagnetiseerd raakte.
5. Stofhozen
Op het oppervlak van Mars razen meer stofhozen – minitornado’s die stof de lucht in blazen – dan we dachten. Tot nu toe heeft InSight meer dan 10.000 rondtollende vortexen over zich heen voelen komen, zegt Lognonné. Ondanks dat heeft het nog geen enkele daadwerkelijke foto van een stofhoos weten te nemen – wat apart is. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat de vortexen simpelweg niet sterk genoeg zijn om veel stof met zich mee te dragen. Maar waarom dat zo zou zijn, is niet duidelijk.