Omdat het onmogelijk is om iedereen wereldwijd op het coronavirus te testen, weten we niet hoeveel mensen er nu met het virus zijn besmet. Dat zouden we wel via een andere weg kunnen achterhalen: door het afvalwater te monitoren op de aanwezigheid van de ziekteverwekker. Zo kunnen we ongeveer twee miljard mensen ’testen’.
‘Het voelt zo voor de hand liggend. We hebben alles wat we nodig hebben om dit te doen’, zegt bioloog Rolf Halden van de staatsuniversiteit van Arizona in de Verenigde Staten. ‘Je zou een enorm rendement op je investering kunnen krijgen; je kunt veel levens redden.’
Het monitoren van afvalwater zou een fractie van de prijs van de gewone klinische tests kosten. En als de omstandigheden gunstig zijn, zou de methode in staat zijn om één persoon met het coronavirus te detecteren in een populatie van 2 miljoen gezonde mensen.
'Een diverse omgeving doet er niet toe als het gaat om opvattingen over nationale identiteit'
Wonen in een diverse stad, zoals Amsterdam of Rotterdam, heeft weinig invloed op hoe mensen denken over de nationale identiteit, ontdekte socioloog Ma ...
Speuren in het riool
Wereldwijd houden onderzoekers al sinds de jaren tachtig van de vorige eeuw toezicht op virussen in het afvalwater. Zo werd bijvoorbeeld in 2013 een polio-uitbraak in Israël opgemerkt, nog voordat het virus iemand ernstig ziek had gemaakt.
Aan het begin van het jaar dachten wetenschappers nog dat de techniek niet zou werken met het nieuwe coronavirus, omdat het RNA van dat virus te gemakkelijk uit elkaar zou vallen. Maar in de afgelopen weken zijn verschillende wetenschappelijke artikelen gepubliceerd die bevestigen dat het coronavirus wel degelijk in ontlasting kan worden opgespoord. Dat wijst erop dat het virus ook in afvalwater overleeft.
‘Ik heb talloze e-mails die me vertellen dat het onmogelijk is’, zegt Halden. ‘Maar nu is aangetoond dat het wél kan, en nu wil iedereen meedoen.’
Rekenwerk
Om het afvalwater te testen op corona, kunnen dezelfde technieken gebruikt worden die nu voor individuele tests worden ingezet. Halden en zijn collega Olga Hart hebben samen de berekeningen gedaan om een idee te krijgen van hoe gevoelig de testmethode kan zijn.
Afhankelijk van plaatselijke factoren, zoals de temperatuur van het afvalwater en de grootte van de rioolbuizen, zou het mogelijk moeten zijn om het coronavirus al in het rioolwater op te sporen als slechts één op de 114 mensen die het rioolstelsel gebruiken besmet is.
In de ideale situatie, waarbij het afvalwater bijvoorbeeld koel genoeg is om het virus-RNA intact te houden, schatten Halden en Hart dat het coronavirus zelfs te detecteren is als slechts één op de 2 miljoen rioolgebruikers besmet is.
Lees alles over het coronavirus en COVID-19 in ons dossier.
Gericht zoeken
Zo’n test vertelt je natuurlijk niet wie er geïnfecteerd is. Maar het kan wel onthullen welke steden – of zelfs welke buurten binnen een stad – nog virusdragers hebben. Halden zegt dat dit het mogelijk maakt om gerichter tests uit te voeren bij individuen.
‘Het is een voordelige manier om een ruw inzicht te krijgen in hoe wijdverspreid de ziekte is’, zegt infectiewetenschapper Rolf Lood van de Lund Universiteit in Zweden. Hij plaatst wel een kritische noot bij de cijfers van Hart en Halden, omdat sommige besmette mensen tot wel tweehonderd keer meer virusdeeltjes verspreiden dan anderen. Maar hij ziet mogelijkheden om de methode in te zetten als een snelle test, om te bepalen hoe wijdverspreid de ziekte op regionale schaal is.
Bestaande middelen
Het testen van afvalwater maakt het mogelijk om onze testcapaciteit voor het coronavirus en voor andere bedreigingen voor de volksgezondheid wereldwijd uit te breiden via een reeds bestaande infrastructuur, zegt Halden. Een paar jaar geleden richtte hij het Human Health Observatory op, dat monsters van afvalwater monitort van wereldwijd zo’n 250 miljoen mensen. Bij andere onderzoeksinstituten bestaan soortgelijke initiatieven.
‘De berekeningen laten zien dat je nu al 2 miljard mensen op coronavirus kunt testen’, zegt Halden. ‘Om de economie te herstellen, moeten we het virus in elk land monitoren en beheren, op een snelle en voordelige manier. Deze aanpak kan daarbij helpen.’
