Jarenlang gingen egyptologen ervan uit dat piramidegraven alleen voor de rijken waren, maar nieuwe vondsten spreken dat tegen.
Archeologen gingen er altijd van uit dat de oude Egyptische piramides waren voorbehouden aan de rijkste leden van de samenleving. Maar een analyse van grafplaatsen op een locatie genaamd Tombos suggereert nu dat ook arbeiders met een lage status een plek in de piramidegraven konden verdienen.
Tombos, een archeologische opgraving in het noorden van Soedan, kwam ongeveer 3500 jaar geleden onder Egyptische controle toen de beroemde beschaving op haar machtigst was. Tegen die tijd gaven Egyptische koningen geen voorkeur meer aan piramidegraven, maar Egyptische edelen waren er nog steeds enthousiast over. Bij een nieuw onderzoek van onder meer Nederlandse onderzoekers zijn hier overblijfselen van minstens vijf piramides van lemen baksteen gevonden.
Inzicht in hoe we wegdommelen kan onze creativiteit een boost geven
Wat gebeurt er in het schemergebied tussen waken en slapen? Kennis hierover kan slaapstoornissen helpen behandelen en ons creatiever maken.
Gemengde vondst
Archeoloog Sarah Schrader van de Universiteit Leiden werkt al meer dan tien jaar op de vindplaats. Ze probeert hier te bepalen hoe actief de inwoners van Tombos tijdens hun leven waren door subtiele sporen op hun botten te analyseren, waar ooit aanhechtingen van spieren, pezen en ligamenten zaten. Toen zij en haar collega’s de talrijke skeletten in de piramidegraven onderzochten, deden ze een onverwachte ontdekking. Sommige overblijfselen behoorden toe aan mensen die tijdens hun leven nauwelijks fysieke arbeid hadden verricht, terwijl andere waren van mensen die juist extreem actief waren geweest.
‘We begrepen eerst niet helemaal wat deze vondst betekende’, zegt Schrader. Haar collega, egyptoloog Stuart Tyson Smith van de Universiteit van Californië in de VS, kwam met een mogelijke verklaring: de mensen met weinig fysieke activiteit moeten edelen zijn geweest die in luxe leefden, terwijl de actieve individuen hardwerkende niet-elite waren. Dit ondermijnt de lang bestaande aanname dat deze monumentale graven uitsluitend voor de adel waren gereserveerd. ‘Ik denk dat we al veel te lang hebben aangenomen dat piramides alleen voor de rijken waren’, zegt Schrader.
Andere verklaringen
Egyptoloog Aidan Dodson van de Universiteit van Bristol in het Verenigd Koninkrijk, die niet betrokken was bij het onderzoek, zegt dat er ook andere verklaringen mogelijk zijn. Zo zouden de zeer actieve individuen edelen kunnen zijn geweest die ervoor kozen om in goede fysieke conditie te blijven om hun status te versterken.
Maar Schrader is niet overtuigd. Zij en haar collega’s wijzen erop dat er bij andere archeologische opgravingen veel bewijs is gevonden dat de activiteitspatronen van de Egyptische elite strikt verschilden van die van niet-elite.
Volgens Schrader is het ook onwaarschijnlijk dat er een sinistere verklaring is voor de aanwezigheid van zowel edelen als arbeiders in dezelfde tombe. ‘Menselijke offers kwamen in die regio ongeveer vijfhonderd jaar eerder voor’, zegt ze, ‘maar tegen de tijd dat Tombos onder Egyptische controle stond, is daar eigenlijk geen bewijs meer voor.’
Dienen na de dood
Haar team speculeert dat de niet-elite individuen mogelijk bedienden waren die in de piramides werden begraven om hun meesters in het hiernamaals te blijven dienen. Dat is een verrassende conclusie: hoewel de oude Egyptenaren geloofden dat ze bedienden nodig hadden in het hiernamaals, gingen de meesten ervan uit dat kleine beeldjes – oesjabti’s genaamd – deze rol konden vervullen. Misschien kozen sommige edelen ervoor om hun echte bedienden in de buurt te laten begraven als extra zekerheid, maar dat is nog niet zeker. ‘Er zijn veel mogelijke verklaringen’, zegt Schrader.
Het onderzoek roept ook de vraag op of deze gemengde begraafplaatsen uniek zijn voor Tombos. Egyptoloog Wolfram Grajetzki van University College London in het Verenigd Koninkrijk denkt dat dit mogelijk een breder patroon weerspiegelt dat ook op andere oude Egyptische vindplaatsen te vinden is. ‘Er is wat bewijs van andere plaatsen dat hoge functionarissen nabij hun bedienden werden begraven’, zegt hij.
