We worden al meer dan 31.000 jaar geteisterd door verkoudheden en koortsblaasjes. Dat blijkt uit onderzoek naar virus-DNA in oeroude tanden.
Waarschijnlijk lopen mensen zelfs al veel langer de kans om een verkoudheid op te lopen. Het DNA van een van de gevonden virussen wijst er namelijk op dat het rond de 700.000 jaar geleden is ontstaan. Daaruit volgt dat verkoudheidsvirussen ouder zijn dan onze soort, en dat ook de neanderthalers erdoor werden geplaagd.
Het aangetroffen virus is ‘het oudste virus dat ooit in mensen is gevonden’, zegt Sofie Holtsmark Nielsen, die het onderzoek verrichtte aan de Universiteit van Kopenhagen. Met haar collega’s bestudeerde ze twee gefragmenteerde melktanden die waren opgegraven bij de archeologische vindplaats Jana in Noordoost-Siberië. De tanden zijn 31.600 jaar oud. Dat maakt ze de oudste menselijke restanten die zo ver in het noorden zijn ontdekt.
We laten complotdenkers te veel twijfel zaaien over HPV-vaccins
We leven in een tijd van vaccinatie-angst, waarin complottheorieën welig tieren. We moeten tegengas geven, zegt onderzoeker Simon Williams.
Adenovirus
Twee jaar geleden haalden onderzoekers onder leiding van Martin Sikora, ook van de Universiteit van Kopenhagen, menselijk DNA uit de tanden. Holtsmark Nielsen heeft dat DNA nu opnieuw onderzocht om het te doorzoeken op genen van besmettelijke organismen. Ze vond DNA van lage kwaliteit afkomstig van vier soorten herpesvirussen. Een daarvan was herpes simplex, het virus dat koortsblaasjes veroorzaakt.
Het team ontdekte ook twee genomen van hoge kwaliteit afkomstig van het menselijke adenovirus C, dat tegenwoordig een gangbare ziekteverwekker is. ‘Vrijwel iedereen is als kind ermee besmet geweest’, zegt Holtsmark Nielsen. ‘Doorgaans leidt het tot een soort verkoudheid.’
Tot dusver was het oudste rechtstreekse bewijs van een identificeerbaar virus dat een mens heeft besmet een hepatitis B-virus van slechts 7000 jaar oud. Ook zijn onderzoekers erin geslaagd verschillende bacteriële infecties uit de afgelopen 10.000 jaar – sinds de opkomst van landbouw – te identificeren, maar niet uit eerdere periodes.
‘Het is echt een buitengewone technische prestatie om dit soort informatie te halen uit materiaal dat zo oud is’, zegt bioloog Caitlin Pepperell van de Universiteit van Wisconsin-Madison. Volgens haar is het wel onduidelijk of de oude virussen enkel milde ziektebeelden veroorzaakten, aangezien het adenovirus en het herpesvirus ook tegenwoordig soms ernstige ziektes kunnen teweegbrengen.
Ouder dan wij?
De onderzoekers bepaalden ook wanneer het adenovirus C voor het eerst mensen begon te besmetten. Ze vergeleken het oude virus-DNA met dat van moderne virusstammen. Zo schatten ze hoe lang geleden hun gedeelde voorouder leefde.
Die gezamenlijke voorouder van alle adenovirus C-monsters bleek tussen 487.000 en 963.000 jaar geleden te hebben geleefd; de beste schatting was 702.000 jaar geleden. Dat is ver voor het ontstaan van onze menssoort Homo sapiens. De oudste restanten daarvan zijn tussen de 250.000 en 350.000 jaar oud.
‘Adenovirus C bestaat waarschijnlijk al net zo lang als mensen in de breedste zin van het woord; niet alleen sinds sapiens, maar ook sinds de neanderthalers en waarschijnlijk zelfs sinds de Homo erectus die voor ons leefde’, zegt Sikora. ‘De resultaten wijzen erop dat deze virussen vrijwel zeker al in een of andere vorm bestonden voordat de moderne mens opkwam. Sindsdien hebben ze ons geïnfecteerd.’
Pepperell is echter sceptisch over deze conclusie. ‘Het signaal wordt verwarrend wanneer organismen door recombinatie hun DNA door elkaar husselen’, zegt ze. Adenovirus C doet dat vrij vaak.
