Tweeduizend werklozen hebben de afgelopen twee jaar maandelijks een bedrag op hun bankrekening gekregen van de Finse overheid, zonder verplichtingen. De voorlopige resultaten, die vorige week bekendgemaakt zijn, lijken sommige twijfels weg te nemen over de negatieve gevolgen van dergelijk beleid.
Het universeel basisinkomen (ubi) is er in verschillende smaken, maar de essentie van het idee is dat iedereen een gegarandeerd inkomen krijgt dat de basisbehoeften dekt, zoals onderdak en voeding. Belangrijk daarbij is dat het inkomen voor iedereen altijd hetzelfde is. Het wordt niet verlaagd als iemand bijvoorbeeld een baan of salarisverhoging krijgt.
Er werd reikhalzend uitgekeken naar de resultaten van het Finse onderzoek, omdat het zorgvuldige ontwerp van het onderzoek sterk bewijs over de werking van ubi beloofde. ‘Dit is wereldwijd een uitzonderlijk sociaal experiment’, zei de Finse minister van Sociale Zaken en Gezondheid Pirkko Mattila op een persconferentie.
Ieder mens een persoonlijk dieet
Gezondheidseconoom Milanne Galekop onderzocht gepersonaliseerde diëten. Zijn die echt de moeite en de kosten waard?
Gezonder en minder stress
Het experiment begon in december 2016. Kela, het sociale-verzekeringsinstituut van Finland, selecteerde willekeurig tweeduizend mensen in de leeftijd tussen 25 en 58 jaar die een werkloosheidsuitkering kregen. Die uitkering werd vervangen door een gegarandeerde uitkering van 560 euro per maand. Ze bleven die stortingen ontvangen, ongeacht of ze een baan kregen of niet.
Het experiment eindigde op 31 december 2018. De voorlopige resultaten werden afgelopen vrijdag gepubliceerd. Het inkomen, de arbeidsstatus en het algehele welzijn van de mensen die ubi ontvingen werden vergeleken met die van een controlegroep van 5000 mensen die hun normale uitkering bleven ontvangen.
Er was geen verschil tussen de twee groepen in het aantal gewerkte dagen in 2017: voor beide groepen waren dat er gemiddeld 49. De ubi-groep verdiende in 2017 gemiddeld slechts 21 euro minder dan de controlegroep. Uit de onderzoeken bleek ook dat de ubi-groep zich gezonder voelde en minder stress ervoer dan de controlegroep.
‘Het gaat weliswaar om voorlopige data maar toch is het een belangrijk moment, aangezien er wereldwijd steeds meer interesse komt voor het basisinkomen’, zegt Anthony Painter van RSA. Deze denktank werkt met de Schotse overheid aan een mogelijke proef met ubi in de streek Fife.
Voorstanders van ubi beweren dat mensen er tijd door overhouden voor sociale activiteiten zoals zorgen voor kinderen of vrijwilligerswerk, maar dit is niet gemeten in de Finse proef. Verder levert de verplichting om continu te bewijzen dat ze op zoek zijn naar werk veel stress op voor werklozen, wat slecht is voor hun gezondheid en er mogelijk toe leidt dat ze minder kans maken op een baan. Het zorgt ook voor bureaucratie voor de overheid.
Aan de andere kant: het basisinkomen is duur, ook al vervangt het bestaande uitkeringen. En sommigen zeggen dat het mensen in de verleiding brengt minder te werken. ‘Maar die kritiek wordt niet ondersteund door de data’, zegt Painter.
Oud idee
Het concept ubi is al minstens twee eeuwen oud, maar in de afgelopen jaren is het in de politiek meer in zwang geraakt en zijn er in veel landen proeven mee gehouden.
Een van de redenen voor de toegenomen interesse is de angst dat door automatisering veel mensen werkloos zullen worden. Kortom: de robots pikken onze banen in.
Er zijn verscheidene andere proeven gedaan met het concept, maar die waren geen van allen doorslaggevend. Bij het zogenoemde Mincome-experiment uit 1975 bijvoorbeeld, werd 10.000 inwoners van Dauphin in de Canadese provincie Manitoba een basisniveau van financiële zekerheid gegarandeerd. Uit een recente analyse van openbare gegevens uit die tijd blijkt dat alleen jonge mannen en vrouwen minder gingen werken gedurende de proef, doordat ze óf aan het studeren waren óf voor jonge kinderen zorgden. Bij dit experiment was er echter geen controlegroep. Bovendien was het niet een echt basisinkomen, aangezien het geld niet onvoorwaardelijk verstrekt werd. Als iemands inkomsten onder een bepaalde drempel zakten, werden ze aangevuld.
Niet de hele waarheid
Er valt nog veel te weten te komen over ubi dat niet uit eerdere experimenten naar voren is gekomen. ‘Wat we tot dusver hebben kunnen uitzoeken is niet de hele waarheid’, zegt Olia Kangas van de universiteit van Turku, die het Finse onderzoek in samenwerking met Kela leidde. ‘Het zit allemaal nog veel complexer in elkaar.’
Over regionale verschillen in de gevolgen van ubi geeft het experiment bijvoorbeeld geen informatie, zegt Painter, omdat de deelnemers willekeurig uit heel Finland gekozen zijn. ‘Er is een grote behoefte aan meer experimenten’, zegt Painter. ‘Het zou goed zijn als er ook proeven gedaan worden waarbij iedereen in een bepaald gebied een basisinkomen ontvangt.’