Astronomen hebben tekenen gevonden van een zwart gat van middelbare grootte. Deze maatje M-exemplaren zijn tot nu toe vrijwel onvindbaar.
De aanwijzingen voor het zwarte gat werden gezien in krachtige uitbarstingen van straling afkomstig uit verre sterrenstelsels. Middelgrote zwarte gaten zijn zwaarder dan de kleine zwarte gaten die we her en der in het heelal zien, maar veel minder zwaar dan de superzware zwarte gaten die zich in de centra van sterrenstelsels bevinden.
Deze maatje M-exemplaren zijn moeilijk te vinden. Dat komt doordat ze niet zoveel straling uitzenden als superzware zwarte gaten, en voor zwaartekrachtsgolfdetectoren te groot zijn om te meten.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
Gammaflitsen
Astrofysicus Rachel Webster ontdekte het kosmische middengewicht met haar team van de Universiteit van Melbourne in Australië. Ze onderzochten gegevens uit het archief van 2700 gammaflitsen. Dat zijn uitzonderlijk heldere flitsen van straling die vermoedelijk afkomstig zijn van enorme explosies in andere sterrenstelsels.
De astronomen doorzochten de gegevens op bewijs voor zwaartekrachtslenzen. Dat is een verschijnsel dat optreedt wanneer een zwaar en compact object het licht om zich heen doet afbuigen.
De onderzoekers vonden één voorbeeld van een zwaartekrachtslens. Daarbij was het licht van een gammaflits afgebogen door een object dat zo’n 55.000 keer zo zwaar is als de zon. Een object dat zo zwaar is, maar toch niet helder, moet haast wel een zwart gat zijn. Als dat klopt, is het veel kleiner dan het kleinste superzware zwarte gat dat we kennen, en veel groter dan het grootste ‘gewone’ exemplaar.
Schakel
‘We kunnen er niet 100 procent zeker van zijn dat dit een zwart gat is, maar alle andere mogelijke objecten zijn ofwel niet compact genoeg, of komen niet vaak genoeg voor’, zegt Webster. Haar team schat dat als het object inderdaad een zwart gat is, er in het heelal waarschijnlijk ongeveer één zwart gat van die massa per 15 miljard kubieke lichtjaar te vinden is.
Dit soort objecten vormen mogelijk de ontbrekende schakel tussen kleine zwarte gaten en extreem grote exemplaren. ‘We hebben kleine zwarte gaten en we hebben superzware zwarte gaten, maar in het midden was er niets’, zegt mede-onderzoeker James Paynter. Het bestuderen van al deze verschillende formaten kan ons helpen achterhalen hoe superzware zwarte gaten ontstaan – een belangrijk raadsel in de huidige astrofysica.
