Jupiter stoot regelmatig krachtige uitbarstingen van röntgenstraling uit, als onderdeel van zijn poollicht. Onderzoekers zijn er nu eindelijk achter hoe deze röntgenexplosies ontstaan.
‘Wat we hebben ontdekt, komt niet overeen met de ideeën die mensen hadden geopperd in de afgelopen vier decennia sinds de ontdekking van deze röntgenuitbarstingen’, zegt astrofysicus William Dunn van University College London.
Hij en zijn collega’s gebruikten meetgegevens van de Europse XMM-Newton-ruimtetelescoop die de röntgenstraling van Jupiter in de gaten houdt. Ook gebruikten ze gegevens van NASA’s Juno-sonde die de magnetische velden van de planeet meet. Met deze twee datasets konden ze het verschijnsel verklaren.
‘Als we iets buitenaards ontmoeten, dan is het een machine’
Oude sterren en pril leven – dat zijn de onderwerpen waar het hart van sterrenkundige Leen Decin harder van gaat kloppen.
De astronomen ontdekten dat de röntgenstraling stipt elke 27 minuten ontstaat. Die timing komt precies overeen met die van trillingen in het magneetveld langs de planeet.
Gillende gitaren
‘Je kunt je het magneetveld van een planeet voorstellen als de snaren van een muziekinstrument. Het veld kan trillen, net als de snaren van een elektrische gitaar’, zegt Dunn. De trillingen gedragen zich als golven in het magnetisch veld. Geladen deeltjes worden meegevoerd door die golven en slaan neer op Jupiters atmosfeer. Dat veroorzaakt de röntgenuitbarstingen.
‘De planeet slaat een krachtig akkoord aan, en de trilling van het magnetisch veld voert de deeltjes naar de polen van de planeet’, zegt hij.
Exotische objecten
Het is belangrijk om dit fenomeen te begrijpen, omdat dezelfde soort magneetveldtrillingen misschien een rol spelen bij processen in het heelal die gepaard gaan met ultrahoge energieën.
‘We gebruiken meestal röntgenstraling om exotische, hoogenergetische objecten te bestuderen, zoals zwarte gaten, neutronensterren, en het gas dat tussen melkwegstelsels stroomt. Dingen die zich op het randje van de menselijke verbeelding bevinden’, zegt Dunn. ‘De enige manier waarop we echt kunnen begrijpen hoe die objecten röntgenstraling produceren, is door naar meer nabije dingen te kijken die dat ook doen, zoals Jupiter.’
